Deddf Addysg Drydyddol ac Ymchwil (Cymru) 2022

PENNOD 3 DARPARIAETHAU GORFODI A GWEITHDREFNOL PELLACH

Ymyrryd yn ymddygiad sefydliadau addysg bellach

69 Y seiliau dros ymyrryd

At ddibenion adrannau 70 a 71, y seiliau dros ymyrryd yn ymddygiad darparwr addysg drydyddol yng Nghymru sy’n sefydliad o fewn y sector addysg bellach yw fel a ganlyn—

(a) mae materion y darparwr wedi cael neu yn cael eu camreoli gan ei gorff llywodraethu;

(b) mae corff llywodraethu’r darparwr wedi methu â chydymffurfio â dyletswydd o dan unrhyw ddeddfiad;

(c) mae corff llywodraethu’r darparwr wedi gweithredu neu’n bwriadu gweithredu’n afresymol wrth arfer ei swyddogaethau o dan unrhyw ddeddfiad;

(d) mae’r darparwr yn perfformio’n sylweddol waeth nag y gellid yn rhesymol ddisgwyl iddo berfformio o dan yr holl amgylchiadau, neu yn methu neu’n debygol o fethu â rhoi safon dderbyniol o addysg neu hyfforddiant.

70 Pwerau i ymyrryd

(1) Os yw Gweinidogion Cymru wedi eu bodloni bod un neu ragor o’r seiliau dros ymyrryd yn bodoli mewn perthynas â darparwr addysg drydyddol yng Nghymru sy’n sefydliad o fewn y sector addysg bellach, caiff Gweinidogion Cymru roi cyfarwyddyd i gorff llywodraethu’r darparwr.

(2) Cyn rhoi cyfarwyddyd o dan yr adran hon, rhaid i Weinidogion Cymru ymgynghori â’r Comisiwn.

(3) Caiff cyfarwyddyd o dan yr adran hon—

(a) cynnwys darpariaeth sy’n cael effaith i ddiswyddo pob un neu unrhyw un neu ragor o aelodau corff llywodraethu’r darparwr;

(b) cynnwys darpariaeth sy’n cael effaith i benodi aelodau newydd o’r corff hwnnw os oes swyddi gwag (sut bynnag y maent wedi codi);

(c) pennu camau sydd i’w cymryd (neu nad ydynt i’w cymryd) gan y corff llywodraethu at ddiben ymdrin â’r seiliau dros ymyrryd.

(4) Caiff cyfarwyddyd o dan is-adran (3)(c) (ymhlith pethau eraill) ei gwneud yn ofynnol i’r corff llywodraethu—

(a) arfer pwerau o dan adran 5(2)(b) i (f) ac (h) o Fesur Addysg (Cymru) 2011 (mccc 7) i gydlafurio â’r personau hynny ac ar y telerau hynny a bennir yn y cyfarwyddyd;

(b) pasio penderfyniad o dan adran 27A(1) o Ddeddf Addysg Bellach ac Uwch 1992 (p. 13) (“Deddf 1992”) i’r corff gael ei ddiddymu ar ddyddiad a bennir yn y cyfarwyddyd.

(5) Cymerir at ddibenion adran 27A(1) o Ddeddf 1992 fod corff llywodraethu, y mae cyfarwyddyd fel y’i crybwyllir yn is-adran (4)(b) wedi ei roi iddo, wedi cydymffurfio ag adran 27 o’r Ddeddf honno cyn pasio’r penderfyniad sy’n ofynnol gan y cyfarwyddyd.

(6) Caniateir i gyfarwyddydau gael eu rhoi o dan yr adran hon er gwaethaf unrhyw ddeddfiad sy’n gwneud arfer pŵer neu gyflawni dyletswydd yn ddibynnol ar farn corff llywodraethu.

(7) Ni chaiff Gweinidogion Cymru gyfarwyddo corff llywodraethu o dan yr adran hon i ddiswyddo aelod o staff.

(8) Ond nid yw is-adran (7) yn atal Gweinidogion Cymru, pan fônt yn ystyried y gall fod yn briodol diswyddo aelod o staff y mae gan y corff llywodraethu bŵer i’w ddiswyddo o dan erthyglau llywodraethu’r darparwr, rhag rhoi unrhyw gyfarwyddydau i’r corff llywodraethu o dan yr adran hon sy’n angenrheidiol er mwyn sicrhau y rhoddir effaith i’r gweithdrefnau sy’n gymwys i ystyried yr achos dros ddiswyddo’r aelod hwnnw o staff mewn perthynas â’r aelod hwnnw o staff.

(9) Mae penodi aelod o gorff llywodraethu o dan yr adran hon yn cael effaith fel pe bai wedi ei wneud yn unol ag offeryn llywodraethu ac erthyglau llywodraethu’r darparwr o dan sylw.

71 Hysbysu gan y Comisiwn am y seiliau dros ymyrryd

(1) Os yw’r Comisiwn o’r farn bod unrhyw un neu ragor o’r seiliau dros ymyrryd yn bodoli mewn perthynas â darparwr addysg drydyddol yng Nghymru sy’n sefydliad o fewn y sector addysg bellach, rhaid i’r Comisiwn hysbysu Gweinidogion Cymru am y farn honno.

(2) Rhaid i Weinidogion Cymru roi sylw i farn y Comisiwn wrth benderfynu pa un ai i arfer y pwerau o dan adran 70.

72 Datganiad Gweinidogion Cymru ar bwerau ymyrryd

(1) Rhaid i Weinidogion Cymru gyhoeddi datganiad sy’n nodi sut y maent yn bwriadu arfer eu pwerau o dan adran 70

(2) O ran Gweinidogion Cymru—

(a) rhaid iddynt gadw’r datganiad o dan adolygiad;

(b) cânt ddiwygio’r datganiad.

(3) Cyn cyhoeddi’r datganiad neu ddatganiad diwygiedig, rhaid i Weinidogion Cymru ymgynghori â’r personau hynny y maent yn ystyried eu bod yn briodol.

(4) Cyn gynted â phosibl ar ôl cyhoeddi’r datganiad neu ddatganiad diwygiedig, rhaid i Weinidogion Cymru osod copi ohono gerbron Senedd Cymru.

Mynediad i wybodaeth a chyfleusterau

73 Dyletswydd i gydweithredu

(1) Rhaid i gorff llywodraethu darparwr allanol sicrhau y darperir i berson sy’n arfer swyddogaeth yn rhinwedd adran 51, 53 neu 54(1) unrhyw wybodaeth, unrhyw gynhorthwy ac unrhyw fynediad i gyfleusterau, systemau ac offer y darparwr allanol sy’n rhesymol ofynnol gan y person at ddiben arfer y swyddogaeth (gan gynnwys at ddiben arfer unrhyw bŵer o dan adran 74).

(2) Rhaid i gorff llywodraethu darparwr addysg bellach neu hyfforddiant a gyllidir o dan adran 97 sicrhau y darperir i berson sy’n arfer swyddogaeth yn rhinwedd adran 51 neu 53 unrhyw wybodaeth, unrhyw gynhorthwy ac unrhyw fynediad i gyfleusterau, systemau ac offer y darparwr sy’n rhesymol ofynnol gan y person at ddiben arfer y swyddogaeth (gan gynnwys at ddiben arfer unrhyw bŵer o dan adran 74).

(3) Yn is-adran (2)—

• ystyr “y corff llywodraethu” (“the governing body”) yw’r person sy’n gyfrifol am reoli’r darparwr;

• nid yw “darparwr addysg bellach neu hyfforddiant” (“provider of further education or training”) yn cynnwys darparwr cofrestredig.

(4) Os yw’r Comisiwn wedi ei fodloni bod corff llywodraethu wedi methu â chydymffurfio ag is-adran (1) neu (2), caiff ei gyfarwyddo i gymryd (neu i beidio â chymryd) camau penodedig at ddiben sicrhau y darperir gwybodaeth, cynhorthwy neu fynediad fel y’i disgrifir yn is-adran (1) neu (2) (fel y bo’n briodol).

(5) Am ddarpariaeth weithdrefnol ynghylch cyfarwyddyd o dan is-adran (4), gweler adrannau 75 i 78.

74 Pwerau mynd i mewn ac arolygu

(1) At ddiben arfer swyddogaeth yn rhinwedd adran 36, 38, 51, 53 neu 54(1), caiff person awdurdodedig—

(a) mynd i fangre darparwr cofrestredig;

(b) edrych ar ddogfennau y deuir o hyd iddynt yn y fangre, eu copïo neu eu cymryd.

(2) At ddiben arfer swyddogaeth yn rhinwedd adran 51, 53 neu 54(1), caiff person awdurdodedig—

(a) mynd i fangre darparwr allanol;

(b) edrych ar ddogfennau y deuir o hyd iddynt yn y fangre, eu copïo neu eu cymryd.

(3) Yn is-adrannau (1)(b) a (2)(b), mae cyfeiriadau—

(a) at ddogfennau yn cynnwys gwybodaeth wedi ei chofnodi ar unrhyw ffurf;

(b) at ddogfennau y deuir o hyd iddynt yn y fangre yn cynnwys—

(i) dogfennau sydd wedi eu storio ar gyfrifiaduron neu ar ddyfeisiau storio electronig yn y fangre, a

(ii) dogfennau sydd wedi eu storio mewn man arall ond y gellir cael mynediad iddynt drwy gyfrifiaduron yn y fangre.

(4) Mae’r pŵer a roddir gan is-adrannau (1)(b) a (2)(b) yn cynnwys pŵer—

(a) i’w gwneud yn ofynnol i berson ddarparu dogfennau;

(b) i osod gofynion o ran sut y darperir dogfennau (a gaiff gynnwys gofynion i ddarparu copïau darllenadwy o ddogfennau sydd wedi eu storio’n electronig);

(c) i edrych ar gyfrifiadur y mae dogfennau wedi eu creu neu eu storio arno neu ar ddyfais storio electronig y mae dogfennau wedi eu creu neu eu storio arni.

(5) Ni chaniateir i bŵer a roddir gan yr adran hon gael ei arfer ond ar ôl rhoi hysbysiad rhesymol—

(a) i gorff llywodraethu’r darparwr cofrestredig neu’r darparwr allanol y mae’r person awdurdodedig yn bwriadu arfer y pŵer mewn perthynas â’i fangre, a

(b) i gorff llywodraethu unrhyw ddarparwr cofrestredig y mae’r darparwr hwnnw neu’r darparwr allanol hwnnw yn darparu ar ei ran yr addysg drydyddol y mae arfer y swyddogaeth berthnasol a grybwyllir yn is-adran (1) neu (2) yn ymwneud â hi.

(6) Nid yw is-adran (5) yn gymwys i arfer pŵer os yw’r person awdurdodedig wedi ei fodloni—

(a) bod yr achos yn achos brys, neu

(b) y byddai cydymffurfio â’r is-adran honno yn tanseilio diben arfer y pŵer.

(7) Yn yr adran hon, ystyr “person awdurdodedig” yw person sydd wedi ei awdurdodi’n ysgrifenedig gan y Comisiwn (pa un ai’n gyffredinol neu’n benodol) i arfer y pwerau a roddir gan yr adran hon.

(8) Cyn arfer pŵer o dan yr adran hon, rhaid i berson awdurdodedig, os yw’n ofynnol iddo wneud hynny, ddangos copi o awdurdodiad y person o dan is-adran (7).

(9) O ran y pwerau a roddir gan yr adran hon—

(a) caniateir iddynt gael eu harfer ar adegau rhesymol yn unig;

(b) ni chaniateir iddynt gael eu harfer i’w gwneud yn ofynnol i berson wneud unrhyw beth ac eithrio ar adeg resymol.

(10) Nid yw’r pwerau a roddir gan yr adran hon yn cynnwys pŵer i fynd i annedd heb gytundeb y meddiannydd.

(11) Yn yr adran hon, ystyr “mangre” yw mangre yng Nghymru neu Loegr.

Y weithdrefn rhybuddio ac adolygu

75 Cymhwyso adrannau 76 i 78

(1) Mae adrannau 76 i 78 yn gymwys—

(a) i gyfarwyddyd o dan adran 39 (cyfarwyddydau mewn cysylltiad â methiant i gydymffurfio ag amodau cofrestru parhaus);

(b) i hysbysiad o dan adran 47(2)(b) (gwrthod y datganiad terfyn ffioedd arfaethedig);

(c) i hysbysiad o dan adran 47(4)(b) (gwrthod yr amrywiad arfaethedig i ddatganiad terfyn ffioedd neu’r datganiad arfaethedig arall yn ei le);

(d) i gyfarwyddyd o dan adran 73(4) (cyfarwyddydau mewn cysylltiad â methiant i gydweithredu).

(2) Ond nid yw’r adrannau hynny yn gymwys i gyfarwyddyd nad yw’n darparu ond ar gyfer dirymu cyfarwyddyd cynharach.

76 Hysbysiadau a chyfarwyddydau arfaethedig: gofyniad i roi hysbysiad rhybuddio

(1) Cyn rhoi i gorff llywodraethu hysbysiad neu gyfarwyddyd y mae’r adran hon yn gymwys iddo, rhaid i’r Comisiwn roi hysbysiad rhybuddio i’r corff llywodraethu.

(2) Rhaid i’r hysbysiad rhybuddio—

(a) nodi’r hysbysiad neu’r cyfarwyddyd arfaethedig,

(b) datgan y rhesymau dros fwriadu ei roi,

(c) pennu’r cyfnod pan gaiff y corff llywodraethu gyflwyno sylwadau ynghylch yr hysbysiad neu’r cyfarwyddyd arfaethedig (“y cyfnod penodedig”), a

(d) pennu’r ffordd y caniateir i’r sylwadau hynny gael eu cyflwyno.

(3) Ni chaiff y cyfnod penodedig fod yn llai nag 28 o ddiwrnodau sy’n dechrau â’r dyddiad y ceir yr hysbysiad.

(4) Rhaid i’r Comisiwn roi sylw i unrhyw sylwadau a gyflwynir gan y corff llywodraethu yn unol â’r hysbysiad rhybuddio wrth benderfynu pa un ai i roi’r hysbysiad neu’r cyfarwyddyd.

(5) Ar ôl penderfynu pa un ai i roi’r hysbysiad neu’r cyfarwyddyd, rhaid i’r Comisiwn hysbysu’r corff llywodraethu am ei benderfyniad.

77 Yr wybodaeth sydd i’w rhoi gyda hysbysiadau a chyfarwyddydau a’r effaith tra bo adolygiad yn yr arfaeth

(1) Os yw’r Comisiwn yn rhoi i gorff llywodraethu hysbysiad neu gyfarwyddyd y mae’r adran hon yn gymwys iddo, rhaid i’r hysbysiad neu’r cyfarwyddyd bennu’r dyddiad y mae’n cymryd effaith.

(2) Rhaid i’r Comisiwn, ar yr un pryd ag y mae’n rhoi’r hysbysiad neu’r cyfarwyddyd, roi i’r corff llywodraethu ddatganiad sy’n pennu—

(a) y rhesymau dros roi’r hysbysiad neu’r cyfarwyddyd,

(b) gwybodaeth o ran yr hawl i gael adolygiad, ac

(c) y cyfnod a bennir mewn rheoliadau o dan adran 79(4)(c) y caniateir i gais am adolygiad gael ei wneud ynddo.

(3) Ni chaniateir i hysbysiad neu gyfarwyddyd y mae’r adran hon yn gymwys iddo gymryd effaith ar unrhyw adeg—

(a) pan allai cais am adolygiad o dan adran 78 gael ei ddwyn mewn cysylltiad â’r hysbysiad neu’r cyfarwyddyd, neu

(b) pan fo adolygiad neu benderfyniad gan y Comisiwn yn dilyn adolygiad o’r fath yn yr arfaeth.

(4) Ond nid yw hynny yn atal hysbysiad neu gyfarwyddyd rhag cymryd effaith os yw’r corff llywodraethu yn hysbysu’r Comisiwn nad yw’n bwriadu gwneud cais am adolygiad.

(5) Pan fo is-adran (3) yn peidio ag atal hysbysiad neu gyfarwyddyd rhag cymryd effaith ar y dyddiad a bennir o dan is-adran (1), rhaid i’r Comisiwn benderfynu dyddiad yn y dyfodol y mae’r hysbysiad neu’r cyfarwyddyd yn cymryd effaith.

(6) Ond mae hynny yn ddarostyngedig i’r hyn sydd wedi cael ei benderfynu gan y Comisiwn yn dilyn unrhyw adolygiad o dan adran 78 mewn cysylltiad â’r hysbysiad neu’r cyfarwyddyd.

78 Adolygu hysbysiadau a chyfarwyddydau

Os yw’r Comisiwn yn rhoi i gorff llywodraethu hysbysiad neu gyfarwyddyd y mae’r adran hon yn gymwys iddo, caiff y corff llywodraethu wneud cais am adolygiad o’r hysbysiad neu’r cyfarwyddyd gan yr adolygydd penderfyniadau.

79 Adolygydd penderfyniadau

(1) Rhaid i Weinidogion Cymru benodi person, neu banel o bersonau, i adolygu penderfyniadau o dan adrannau 45 ac 78.

(2) Caiff Gweinidogion Cymru dalu tâl a lwfansau i bersonau a benodir o dan is-adran (1).

(3) Rhaid i Weinidogion Cymru, drwy reoliadau, wneud darpariaeth mewn cysylltiad ag adolygiadau gan yr adolygydd penderfyniadau o dan adrannau 45 ac 78.

(4) Caiff y rheoliadau, ymhlith pethau eraill, wneud darpariaeth—

(a) ynghylch y seiliau y caniateir i’r adolygydd penderfyniadau wneud argymhellion i’r Comisiwn arnynt;

(b) ynghylch y mathau o argymhellion y caniateir iddynt gael eu gwneud gan yr adolygydd penderfyniadau i’r Comisiwn;

(c) ynghylch y cyfnod y caniateir i gais gael ei wneud ynddo, a’r ffordd y mae rhaid gwneud hynny;

(d) ynghylch y weithdrefn sydd i’w dilyn gan yr adolygydd penderfyniadau;

(e) ynghylch y camau sydd i’w cymryd gan y Comisiwn neu Weinidogion Cymru yn dilyn adolygiad.

(5) Yn y Rhan hon, ystyr “yr adolygydd penderfyniadau” yw’r person neu’r panel o bersonau a benodir o dan is-adran (1).

Dyletswyddau amrywiol

80 Dyletswydd i fonitro cynaliadwyedd ariannol ac adrodd arno

(1) Rhaid i’r Comisiwn fonitro cynaliadwyedd ariannol—

(a) darparwyr cofrestredig;

(b) darparwyr addysg drydyddol yng Nghymru—

(i) sy’n sefydliadau o fewn y sector addysg bellach,

(ii) a gyllidir gan y Comisiwn o dan adran 97, a

(iii) nad ydynt yn ddarparwyr cofrestredig;

(c) darparwyr addysg drydyddol eraill o fath a bennir mewn rheoliadau a wneir gan Weinidogion Cymru.

(2) Caiff Gweinidogion Cymru, drwy reoliadau, ddarparu ar gyfer eithriadau i is-adran (1)(a) a (b).

(3) Rhaid i’r Comisiwn gynnwys yn ei adroddiad blynyddol wybodaeth am sefyllfa ariannol y personau sydd wedi eu monitro o dan is-adran (1) ar gyfer y flwyddyn ariannol y mae’r adroddiad blynyddol yn ymwneud â hi.

(4) Ar yr un pryd ag y mae’r Comisiwn yn anfon ei adroddiad blynyddol at Weinidogion Cymru, rhaid i’r Comisiwn anfon adroddiad ar wahân at Weinidogion Cymru sy’n cynnwys crynodeb o’r rhagolwg ariannol ar gyfer y personau sydd wedi eu monitro o dan is-adran (1) am y blynyddoedd ariannol sy’n dilyn y flwyddyn ariannol y mae’r adroddiad blynyddol yn ymwneud â hi.

(5) “Crynodeb o’r rhagolwg ariannol” yw crynodeb o gasgliadau y mae’r Comisiwn wedi dod iddynt, o’i fonitro o dan is-adran (1), ynghylch patrymau perthnasol, tueddiadau perthnasol neu faterion perthnasol eraill y mae wedi eu nodi.

(6) Mae patrymau, tueddiadau neu faterion eraill yn “perthnasol”—

(a) os ydynt yn ymwneud â chynaliadwyedd ariannol rhai o’r personau neu’r holl bersonau sydd wedi eu monitro o dan is-adran (1), a

(b) os yw’r Comisiwn yn ystyried eu bod yn briodol i’w dwyn i sylw Gweinidogion Cymru.

(7) Yn yr adran hon—

• ystyr “adroddiad blynyddol” (“annual report”) yw’r adroddiad blynyddol o dan baragraff 16 o Atodlen 1;

• mae i “blwyddyn ariannol” (“financial year”) yr un ystyr ag yn yr Atodlen honno (gweler paragraff 17).

81 Datganiad y Comisiwn ar swyddogaethau ymyrryd

(1) Rhaid i’r Comisiwn gyhoeddi datganiad sy’n nodi sut y mae’n bwriadu arfer ei swyddogaethau ymyrryd.

(2) O ran y Comisiwn—

(a) rhaid iddo gadw’r datganiad o dan adolygiad;

(b) caiff ddiwygio’r datganiad.

(3) Cyn cyhoeddi’r datganiad neu ddatganiad diwygiedig, rhaid i’r Comisiwn ymgynghori—

(a) â chorff llywodraethu pob darparwr cofrestredig, a

(b) ag unrhyw bersonau eraill y mae’n ystyried eu bod yn briodol.

(4) Swyddogaethau ymyrryd y Comisiwn yw ei swyddogaethau o dan y darpariaethau a ganlyn—

(a) adran 36 (dyletswydd i fonitro cydymffurfedd ag amodau cofrestru parhaus);

(b) adran 37 (cyngor a chynhorthwy mewn cysylltiad â chydymffurfedd ag amodau cofrestru parhaus);

(c) adran 38 (adolygiadau sy’n berthnasol i gydymffurfedd ag amodau);

(d) adran 39 (cyfarwyddydau mewn cysylltiad â methiant i gydymffurfio ag amodau cofrestru parhaus);

(e) adran 41 (datgofrestru);

(f) adran 51 (dyletswydd i fonitro ansawdd addysg drydyddol reoleiddiedig ac i hybu gwelliant yn ansawdd yr addysg honno);

(g) adran 52 (cyngor a chynhorthwy mewn cysylltiad ag ansawdd addysg drydyddol);

(h) adran 53 (adolygiadau sy’n berthnasol i ansawdd addysg drydyddol);

(i) adran 73(4) (cyfarwyddydau mewn cysylltiad â methiant i gydymffurfio â dyletswydd i gydweithredu).

Cyfarwyddydau

82 Effaith cyfarwyddydau a’u gorfodi

(1) Os yw’r Comisiwn neu Weinidogion Cymru yn rhoi cyfarwyddyd i gorff llywodraethu o dan y Rhan hon, rhaid i’r corff llywodraethu gydymffurfio â’r cyfarwyddyd.

(2) Mae’r cyfarwyddyd yn orfodadwy drwy waharddeb yn dilyn cais gan y person a roddodd y cyfarwyddyd.

(3) Os yw’r corff llywodraethu yn gofyn iddo wneud hynny, rhaid i’r person a roddodd y cyfarwyddyd roi hysbysiad i’r corff llywodraethu sy’n datgan a yw’r person wedi ei fodloni bod y corff llywodraethu wedi cydymffurfio â’r cyfarwyddyd (neu â gofyniad penodol yn y cyfarwyddyd).

(4) Rhaid i gyfarwyddyd a roddir o dan y Rhan hon fod yn ysgrifenedig.