Deddf Addysg Drydyddol ac Ymchwil (Cymru) 2022

Arolygu addysg bellach neu hyfforddiant etc.

57 Dyletswydd y Prif Arolygydd i arolygu ac adrodd

(1) Rhaid i’r Prif Arolygydd arolygu—

(a) addysg bellach neu hyfforddiant a gyllidir gan y Comisiwn neu a sicrheir fel arall ganddo;

(b) addysg bellach neu hyfforddiant a gyllidir gan Weinidogion Cymru neu a sicrheir fel arall ganddynt;

(c) addysg bellach neu hyfforddiant a gyllidir gan awdurdod lleol;

(d) addysg bellach neu hyfforddiant pan fo’r Comisiwn neu awdurdod lleol yn ystyried rhoi cyllid i ddarparwr yr addysg bellach neu’r hyfforddiant;

(e) addysg neu hyfforddiant a ddarperir i bersonau o’r oedran ysgol gorfodol gan ddarparwr addysg drydyddol yng Nghymru sy’n sefydliad o fewn y sector addysg bellach neu’r sector addysg uwch;

(f) addysg neu hyfforddiant a ddarperir yng Nghymru ac a bennir gan Weinidogion Cymru mewn rheoliadau (os oes rhai).

(2) Nid yw paragraffau (a), (b) nac (c) o is-adran (1) yn gymwys—

(a) i addysg o fath y caniateir iddo gael ei arolygu neu y mae rhaid iddo gael ei arolygu o dan Ran 1 o Ddeddf Addysg 2005 (p. 18) (arolygiadau ysgolion), neu

(b) os yw’r cyllid a grybwyllir yn y paragraffau hynny wedi ei roi at ddiben penodol, i addysg neu hyfforddiant nad yw’r cymorth hwnnw wedi ei gyfeirio ati neu ato.

(3) Rhaid i’r Prif Arolygydd gyhoeddi adroddiad ar bob arolygiad a gynhelir o dan yr adran hon gan gynnwys barn—

(a) ar ansawdd yr addysg neu’r hyfforddiant a arolygir,

(b) ar y safonau a gyrhaeddir gan y rheini sy’n cael yr addysg honno neu’r hyfforddiant hwnnw, ac

(c) ar a yw’r adnoddau ariannol sy’n cael eu rhoi ar gael i ddarparwr yr addysg neu’r hyfforddiant yn cael eu rheoli’n effeithlon ac yn cael eu defnyddio mewn ffordd sy’n darparu gwerth am arian.

(4) Caiff Gweinidogion Cymru, drwy reoliadau—

(a) ei gwneud yn ofynnol i arolygiadau o dan is-adran (1) (ac eithrio paragraff (d)) gael eu cynnal fesul ysbaid a bennir yn y rheoliadau;

(b) ei gwneud yn ofynnol i adroddiadau o dan is-adran (3) gael eu gwneud cyn diwedd cyfnod a bennir yn y rheoliadau.

(5) Cyn gwneud rheoliadau o dan yr adran hon rhaid i Weinidogion Cymru ymgynghori⁠—

(a) â’r Comisiwn;

(b) â’r Prif Arolygydd.

58 Pŵer y Prif Arolygydd i arolygu ac adrodd

(1) Caiff y Prif Arolygydd arolygu unrhyw addysg neu hyfforddiant a ddisgrifir yn adran 57(1) ac adrodd arni neu arno.

(2) Caiff y Prif Arolygydd arolygu unrhyw addysg neu hyfforddiant—

(a) nad yw o fath a ddisgrifir yn adran 57(1), ond

(b) a allai gael ei chyllido neu ei gyllido yn un o’r ffyrdd a grybwyllir yn yr adran honno,

ac adrodd arni neu arno, os yw darparwr yr addysg neu’r hyfforddiant yn gofyn i’r Prif Arolygydd wneud hynny.

(3) Caiff y Prif Arolygydd godi ffi am gost arolygiad a gynhelir o dan is-adran (2).

(4) Mae is-adrannau (3) i (5) o adran 57 yn gymwys i adroddiad o dan is-adran (1) fel y maent yn gymwys i gynllun o dan yr adran honno.

(5) Caiff y Prif Arolygydd drefnu i adroddiad ar arolygiad a gynhelir o ganlyniad i gais o dan is-adran (2) gael ei gyhoeddi.

59 Dyletswydd i ddarparu gwybodaeth a chyngor i’r Comisiwn

(1) Mae’r adran hon yn gymwys mewn perthynas ag addysg neu hyfforddiant a ddisgrifir yn adran 57(1) ac a gyllidir gan y Comisiwn neu a sicrheir fel arall ganddo.

(2) Rhaid i’r Prif Arolygydd sicrhau bod y Comisiwn yn cael gwybod yn rheolaidd—

(a) am ansawdd yr addysg neu’r hyfforddiant y mae’r adran hon yn gymwys iddi neu iddo,

(b) am y safonau a gyrhaeddir gan y rheini sy’n cael yr addysg honno neu’r hyfforddiant hwnnw, ac

(c) a yw’r adnoddau ariannol sy’n cael eu rhoi ar gael i’r rheini sy’n darparu’r addysg a’r hyfforddiant yn cael eu rheoli’n effeithlon ac yn cael eu defnyddio er mwyn darparu gwerth am arian.

(3) Pan fydd y Comisiwn yn gofyn iddo wneud hynny, rhaid i’r Prif Arolygydd—

(a) rhoi cyngor i’r Comisiwn ar y materion hynny a bennir gan y Comisiwn sy’n ymwneud ag addysg neu hyfforddiant y mae’r adran hon yn gymwys iddi neu iddo;

(b) arolygu’r addysg honno neu’r hyfforddiant hwnnw, neu’r dosbarth hwnnw o addysg neu hyfforddiant, y mae’r adran hon yn gymwys iddi neu iddo, a bennir gan y Comisiwn;

(c) adrodd ar ganlyniad arolygiad a gynhelir o dan yr adran hon.

60 Dyletswydd i ddarparu gwybodaeth a chyngor i Weinidogion Cymru

(1) Mae’r adran hon yn gymwys mewn perthynas ag addysg a hyfforddiant a ddisgrifir yn adran 57(1) nas cyllidir gan y Comisiwn neu nas sicrheir fel arall ganddo.

(2) Rhaid i’r Prif Arolygydd sicrhau bod Gweinidogion Cymru yn cael gwybod yn rheolaidd—

(a) am ansawdd yr addysg neu’r hyfforddiant y mae’r adran hon yn gymwys iddi neu iddo,

(b) am y safonau a gyrhaeddir gan y rheini sy’n cael yr addysg honno neu’r hyfforddiant hwnnw, ac

(c) a yw’r adnoddau ariannol sy’n cael eu rhoi ar gael i’r rheini sy’n darparu’r addysg a’r hyfforddiant yn cael eu rheoli’n effeithlon ac yn cael eu defnyddio er mwyn darparu gwerth am arian.

(3) Pan fydd Gweinidogion Cymru yn gofyn iddo wneud hynny, rhaid i’r Prif Arolygydd—

(a) rhoi cyngor i Weinidogion Cymru ar y materion hynny a bennir gan Weinidogion Cymru sy’n ymwneud ag addysg neu hyfforddiant y mae’r adran hon yn gymwys iddi neu iddo;

(b) arolygu’r addysg honno neu’r hyfforddiant hwnnw, neu’r dosbarth hwnnw o addysg neu hyfforddiant, y mae’r adran hon yn gymwys iddi neu iddo, a bennir gan Weinidogion Cymru;

(c) adrodd ar ganlyniad arolygiad a gynhelir o dan yr adran hon.

61 Swyddogaethau ychwanegol y Prif Arolygydd

(1) Caiff Gweinidogion Cymru, drwy reoliadau, roi swyddogaethau eraill i’r Prif Arolygydd mewn cysylltiad â’r addysg neu’r hyfforddiant a ddisgrifir yn adran 57(1).

(2) Caiff y swyddogaethau a roddir gan y rheoliadau gynnwys (ymhlith pethau eraill) swyddogaethau mewn cysylltiad â hyfforddi athrawon, darlithwyr, hyfforddwyr neu bersonau eraill sy’n ymwneud â darparu’r addysg honno neu’r hyfforddiant hwnnw, neu mewn cysylltiad â hyfforddiant ar gyfer y personau hynny.

62 Cynlluniau gweithredu yn dilyn arolygiadau gan y Prif Arolygydd

(1) Mae’r adran hon yn gymwys os yw’r Prif Arolygydd yn cyhoeddi adroddiad ar arolygiad.

(2) Ond nid yw’n gymwys i adroddiad ar arolygiad a gynhelir—

(a) o ganlyniad i gais o dan adran 58(2), neu

(b) o dan adran 63.

(3) Rhaid i’r person sy’n gyfrifol am reoli darparwr yr addysg neu’r hyfforddiant sy’n destun yr adroddiad lunio datganiad ysgrifenedig o’r camau gweithredu y mae’r person yn bwriadu eu cymryd yng ngoleuni’r adroddiad ac o fewn pa gyfnod y mae’n bwriadu cymryd y camau gweithredu hynny.

(4) Rhaid i’r person sy’n gwneud y datganiad ei gyhoeddi.

(5) Mae is-adran (6) yn gymwys—

(a) os yw person sy’n ddarostyngedig i’r dyletswyddau yn is-adrannau (3) a (4) yn gorff llywodraethu darparwr cofrestredig, a

(b) os yw’r addysg neu’r hyfforddiant sy’n destun yr adroddiad yn ymwneud â chategori cofrestru’r darparwr.

(6) Mae cydymffurfio â’r dyletswyddau yn is-adrannau (3) a (4) i’w drin fel pe bai’n amod cofrestru parhaus sy’n gymwys i’r darparwr cofrestredig at ddibenion adran 39 (cyfarwyddydau mewn cysylltiad â methiant i gydymffurfio ag amodau cofrestru parhaus) ac adran 41 (datgofrestru).

(7) Mae is-adran (8) yn gymwys os yw’r addysg neu’r hyfforddiant sy’n destun yr adroddiad wedi ei chyllido neu wedi ei gyllido gan y Comisiwn neu Weinidogion Cymru o dan Ran 3 o’r Ddeddf hon.

(8) Mae cydymffurfio â’r dyletswyddau yn is-adrannau (3) a (4) i’w drin fel pe bai’n un o ofynion y telerau a’r amodau cyllido o dan y Ddeddf hon.

63 Arolygiadau ardal

(1) Caiff y Prif Arolygydd arolygu—

(a) ansawdd ac argaeledd disgrifiad o addysg neu hyfforddiant, mewn ardal benodedig yng Nghymru, ar gyfer personau sy’n 15 oed neu’n hŷn,

(b) y safonau a gyrhaeddir gan y rheini sy’n cael yr addysg honno neu’r hyfforddiant hwnnw, ac

(c) a yw’r adnoddau ariannol sy’n cael eu rhoi ar gael i’r rheini sy’n darparu’r addysg honno neu’r hyfforddiant hwnnw yn cael eu rheoli’n effeithlon ac yn cael eu defnyddio mewn ffordd sy’n darparu gwerth am arian.

(2) Rhaid i’r Prif Arolygydd gynnal arolygiad o’r math a ddisgrifir yn is-adran (1) (“arolygiad ardal”) os gofynnir iddo wneud hynny—

(a) gan y Comisiwn;

(b) gan Weinidogion Cymru.

(3) Yr addysg neu’r hyfforddiant a gaiff fod yn destun arolygiad ardal yw unrhyw addysg neu hyfforddiant a ddisgrifir yn adran 57 neu sydd o fewn cylch gwaith y Prif Arolygydd o ganlyniad i unrhyw ddeddfiad arall.

(4) Ond ni chaniateir i’r pŵer i’w gwneud yn ofynnol i’r Prif Arolygydd gynnal arolygiad ardal gael ei arfer ond—

(a) yn achos y Comisiwn, mewn cysylltiad â disgrifiad o addysg neu hyfforddiant a gyllidir gan y Comisiwn neu a sicrheir fel arall ganddo;

(b) yn achos Gweinidogion Cymru, mewn cysylltiad â disgrifiad o addysg neu hyfforddiant ac eithrio addysg neu hyfforddiant a gyllidir gan y Comisiwn neu a sicrheir fel arall ganddo.

(5) Caniateir i arolygiad ardal gael ei estyn er mwyn ystyried—

(a) y modd y mae unrhyw adnoddau ariannol wedi eu cymhwyso gan berson a ddisgrifir yn is-adran (6) mewn cysylltiad â’r addysg neu’r hyfforddiant a arolygir, a

(b) a yw unrhyw adnoddau ariannol o’r fath wedi eu cymhwyso mewn ffordd sy’n darparu gwerth am arian.

(6) Y personau a grybwyllir yn is-adran (5) yw—

(a) y Comisiwn;

(b) Gweinidogion Cymru;

(c) awdurdod lleol.

(7) Rhaid i’r personau a ganlyn ddarparu unrhyw wybodaeth sy’n rhesymol ofynnol gan y Prif Arolygydd mewn cysylltiad â’r arolygiad—

(a) personau sy’n gyfrifol am reoli unrhyw ddarparwr addysg neu hyfforddiant sy’n destun arolygiad ardal;

(b) unrhyw awdurdod lleol o fewn yr ardal sy’n destun arolygiad ardal;

(c) y Comisiwn;

(d) Gweinidogion Cymru.

(8) Ar ôl cwblhau arolygiad ardal, rhaid i’r Prif Arolygydd gyhoeddi adroddiad.

(9) Caiff Gweinidogion Cymru, drwy reoliadau—

(a) gwneud darpariaeth bellach mewn cysylltiad â’r ddyletswydd i ddarparu gwybodaeth a osodir gan yr adran hon;

(b) ei gwneud yn ofynnol i adroddiadau o dan is-adran (8) gael eu cyhoeddi cyn diwedd cyfnod a bennir yn y rheoliadau.

(10) Am ddarpariaeth ynghylch adrodd ar ddosbarthiadau chwech y canfuwyd eu bod yn peri pryder mewn arolygiad ardal, gweler adrannau 44C a 44E o Ddeddf Addysg 2005 (p. 18).

(11) Yn is-adran (1)—

• ystyr “penodedig” (“specified”)—

  (a)

  yn achos arolygiad ardal y gofynnir amdano o dan is-adran (2), yw wedi ei bennu yn y cais;

  (b)

  yn achos arolygiad ardal a gynhelir gan y Prif Arolygydd ac eithrio drwy gais, yw wedi ei bennu gan y Prif Arolygydd;

• mae “personau sy’n 15 oed” (“persons who are aged 15”) yn cynnwys personau, y darperir addysg ar eu cyfer mewn ysgol, a fydd yn cyrraedd yr oedran hwnnw yn y flwyddyn ysgol gyfredol.

64 Hawl mynediad a throseddau

(1) Wrth gynnal arolygiad o dan y Bennod hon, mae gan y Prif Arolygydd, ar bob adeg resymol—

(a) hawl mynediad i fangre y darperir yr addysg sy’n cael ei harolygu neu’r hyfforddiant sy’n cael ei arolygu ynddi;

(b) hawl mynediad i fangre darparwr yr addysg honno neu’r hyfforddiant hwnnw sy’n cael ei defnyddio mewn cysylltiad â’r ddarpariaeth honno;

(c) hawl i arolygu unrhyw gofnodion a gedwir gan y person hwnnw, ac unrhyw ddogfennau eraill sy’n cynnwys gwybodaeth sy’n ymwneud â’r addysg neu’r hyfforddiant, sy’n ofynnol gan yr arolygydd at ddibenion yr arolygiad, ac i gymryd copïau ohonynt.

(2) Mewn cysylltiad ag addysg neu hyfforddiant a ddarperir gan gyflogwr yn y gweithle, ni chaniateir i’r hawl mynediad a roddir gan is-adran (1) gael ei harfer ond os yw’r cyflogwr wedi cael rhybudd rhesymol.

(3) Mae’r hawl i arolygu a roddir gan is-adran (1)(c) yn cynnwys yr hawl i gael mynediad i unrhyw gyfrifiadur ac unrhyw gyfarpar neu ddeunydd cysylltiedig sy’n cael ei ddefnyddio neu sydd wedi cael ei ddefnyddio mewn cysylltiad â’r cofnodion neu’r dogfennau o dan sylw ac i arolygu a gwirio gweithrediad unrhyw gyfrifiadur o’r fath ac unrhyw gyfarpar neu ddeunydd cysylltiedig o’r fath.

(4) Mae’r hawl honno hefyd yn cynnwys yr hawl i gael unrhyw gynhorthwy—

(a) gan y person sy’n defnyddio neu sydd wedi bod yn defnyddio’r cyfrifiadur neu y mae’r cyfrifiadur yn cael ei ddefnyddio felly neu wedi cael ei ddefnyddio felly ar ei ran, neu

(b) gan unrhyw berson a chanddo ofal dros y cyfrifiadur, y cyfarpar neu’r deunydd, neu sydd fel arall yn ymwneud â gweithrediad y cyfrifiadur, y cyfarpar neu’r deunydd,

sy’n rhesymol ofynnol gan y Prif Arolygydd.

(5) Mae’n drosedd rhwystro’r Prif Arolygydd yn fwriadol wrth iddo arfer swyddogaethau mewn perthynas ag arolygiad o dan y Bennod hon.

(6) Mae person sy’n euog o drosedd o’r fath yn agored ar euogfarn ddiannod i ddirwy nad yw’n uwch na lefel 4 ar y raddfa safonol.

(7) Nid yw’r pwerau a roddir gan yr adran hon yn cynnwys y pŵer i fynd i annedd heb gytundeb y meddiannydd.

(8) Yn yr adran hon, ystyr “mangre” yw mangre yng Nghymru neu Loegr.

65 Arolygon ac astudiaethau

(1) Caiff y Comisiwn gyfarwyddo’r Prif Arolygydd i gynnal—

(a) arolwg o Gymru, neu o ardal o fewn Cymru a bennir yn y cyfarwyddyd, mewn cysylltiad â materion a bennir yn y cyfarwyddyd sy’n ymwneud â pholisi ynglŷn ag addysg bellach neu hyfforddiant;

(b) astudiaeth gymharol o’r ddarpariaeth a wneir y tu allan i Gymru mewn cysylltiad â materion a bennir yn y cyfarwyddyd sy’n ymwneud ag addysg bellach neu hyfforddiant.

(2) Caiff y Prif Arolygydd, heb gael ei gyfarwyddo i wneud hynny, gynnal arolwg neu astudiaeth o’r math hwnnw.

66 Adroddiadau blynyddol

(1) Rhaid i adroddiad blynyddol y Prif Arolygydd sy’n ofynnol gan adran 21(1)(a) o Ddeddf Addysg 2005 (p. 18) gynnwys adroddiad ar arfer swyddogaethau’r Prif Arolygydd o dan y Bennod hon.

(2) Mae’r pŵer a roddir gan yr adran honno i wneud adroddiadau eraill yn cynnwys pŵer i wneud adroddiadau mewn cysylltiad â materion sy’n ymwneud ag addysg neu hyfforddiant a ddisgrifir yn adran 57(1).

67 Cynllun blynyddol y Prif Arolygydd

(1) Rhaid i’r Prif Arolygydd, ar gyfer pob blwyddyn ariannol, lunio cynllun sy’n nodi amcangyfrifon—

(a) o’r gwariant sy’n angenrheidiol, yn y flwyddyn ariannol y mae’r cynllun yn ymwneud â hi, er mwyn sicrhau bod swyddogaethau’r Prif Arolygydd yn cael eu harfer yn effeithiol, a

(b) o’r incwm y bydd y Prif Arolygydd yn ei gael yn y flwyddyn ariannol honno ac y caniateir iddo gael ei gymhwyso tuag at dalu treuliau’r Prif Arolygydd.

(2) Rhaid i’r cynllun gynnwys cynigion ar gyfer rheoli unrhyw gyllid a all gael ei ddarparu i’r Prif Arolygydd yn y flwyddyn ariannol honno—

(a) o dan adran 68 o’r Ddeddf hon (cyllido gan y Comisiwn), a

(b) o dan adran 104(4) o Ddeddf Llywodraeth Cymru 1998 (p. 38) (cyllido gan Weinidogion Cymru).

(3) Rhaid i’r cynllun gael ei gyflwyno, at ddibenion ymgynghori—

(a) i’r Comisiwn, a

(b) i Weinidogion Cymru,

erbyn yr adeg honno cyn dechrau’r flwyddyn ariannol y mae’r cynllun yn ymwneud â hi a gyfarwyddir ganddynt ar y cyd.

(4) Caiff y Prif Arolygydd gyhoeddi’r cynllun ar ôl i’r cynllun gael ei gymeradwyo—

(a) gan y Comisiwn, a

(b) gan Weinidogion Cymru.

68 Cyllido arolygiadau ac adroddiadau ar addysg bellach a hyfforddiant etc.

(1) Rhaid i’r Comisiwn ddarparu unrhyw gyllid i’r Prif Arolygydd y mae’n ystyried ei fod yn briodol ar gyfer arfer swyddogaethau’r Prif Arolygydd, i’r graddau y mae’r swyddogaethau yn ymwneud ag addysg neu hyfforddiant a gyllidir gan y Comisiwn neu a sicrheir fel arall ganddo.

(2) Wrth benderfynu pa gyllid y mae’n ystyried ei fod yn briodol, rhaid i’r Comisiwn roi sylw yn benodol i’r hyn y mae’r Comisiwn yn ystyried bod angen i’r Prif Arolygydd ei wario er mwyn arfer y swyddogaethau.

(3) Cyn dechrau pob blwyddyn ariannol, rhaid i’r Comisiwn ymgynghori â’r Prif Arolygydd ynghylch y cyllid y mae i’w ddarparu i’r Prif Arolygydd yn y flwyddyn ariannol honno.

(4) Rhaid i’r Comisiwn—

(a) cymeradwyo unrhyw ran (neu rannau) o’r cynllun a lunnir gan y Prif Arolygydd o dan adran 67 sy’n ymwneud â swyddogaethau y mae’n ofynnol i’r Comisiwn ddarparu cyllid o dan yr adran hon mewn cysylltiad â hwy, a

(b) penderfynu swm y cyllid y bydd yn ei ddarparu o dan yr adran hon yn unol â’r cynllun i’r graddau y mae wedi ei gymeradwyo gan y Comisiwn.

(5) Ond cyn iddo gymeradwyo’r cynllun o dan is-adran (4) caiff y Comisiwn ei gwneud yn ofynnol i’r Prif Arolygydd addasu’r cynllun.

(6) Mae adran 104 o Ddeddf Llywodraeth Cymru 1998 (p. 38) wedi ei diwygio fel a ganlyn—

(a) ar ôl is-adran (1) mewnosoder—

“(1A) But the Welsh Ministers are not responsible for providing funding to the Chief Inspector for the discharge of the Chief Inspector’s functions under Chapter 2 of Part 2 of the Tertiary Education and Research (Wales) Act 2022 so far as they relate to education or training that is funded or otherwise secured by the Commission for Tertiary Education and Research.”;

(b) yn is-adran (4A), yn lle paragraff (a) rhodder—

“(a) approve such part (or parts) of the plan prepared by the Chief Inspector under section 67 of the Tertiary Education and Research (Wales) Act 2022 as relate to functions in respect of which they are required to provide funding under this section, and”.