Adran 54 ac Atodlen 5 – Prif Weithredwyr
311.Mae adran 4 o Ddeddf 1989 yn ei gwneud yn ofynnol i brif gynghorau ddynodi un o’u swyddogion yn bennaeth gwasanaeth taledig arnynt. Rhaid i’r swyddog hwn, pan fo’n ystyried bod hynny’n briodol, lunio adroddiad ar gyfer ei gyngor yn nodi ei gynigion mewn cysylltiad ag amryw o faterion a restrir yn yr adran honno. Rhaid i’r prif gyngor ddarparu staff, swyddfa ac adnoddau eraill i’r swyddog er mwyn caniatáu iddo gyflawni ei ddyletswyddau.
312.Caiff rôl statudol y pennaeth gwasanaeth taledig ei chyflawni’n aml gan y swyddog y cyfeirir ato fel arfer fel y prif weithredwr neu’r rheolwr gyfarwyddwr. Er bod y termau hyn yn cael eu defnyddio’n helaeth i ddynodi pennaeth gweinyddiaeth cyngor ledled llywodraeth leol yng Nghymru, nid yw’r naill enw na’r llall yn ymddangos mewn deddfwriaeth ym maes llywodraeth leol.
313.Mae adran 54 yn ei gwneud yn ofynnol i brif gyngor benodi prif weithredwr. Caiff darpariaethau adran 4 o Ddeddf 1989 eu hailddatgan ac ychwanegir at y rhestr o faterion i gynnwys materion sy’n ymwneud â pherfformiad a llywodraethu; sef cynllunio ariannol, rheoli asedau a rheoli risg. Mae hyn yn cysoni’r materion y mae prif weithredwr yn gyfrifol amdanynt ag arferion llywodraethu modern. Mae adran 54 hefyd yn ei gwneud yn glir bod y mater o reoli staff hefyd yn cwmpasu hyfforddi a datblygu staff.
314.Mae’r adran hon yn cyflwyno Atodlen 5, sy’n diwygio adran 4 o Ddeddf 1989 er mwyn datgymhwyso’r gofyniad ar brif gynghorau i benodi pennaeth gwasanaeth taledig. Mae Atodlen 5 hefyd yn gwneud diwygiadau canlyniadol sy’n berthnasol i brif weithredwyr.
