Rheoliadau Awdurdodau Lleol (Cynnal Refferenda) (Cymru) 2004

Nodyn Esboniadol

(Nid yw'r nodyn hwn yn rhan o'r Rheoliadau)

Mae'r Rheoliadau hyn, sy'n ymwneud â Chymru'n unig, yn darparu ar gyfer cynnal refferenda a gynhelir yn rhinwedd rheoliadau neu orchymyn a wnaed dan unrhyw ddarpariaethau sydd yn Rhan II o Ddeddf Llywodraeth Leol 2000 (“Deddf 2000”). Mae'r Rheoliadau hyn hefyd yn pennu rhai ffurflenni rhagnodedig sydd i'w defnyddio mewn refferendwm dan Ddeddf yr Iaith Gymraeg 1993.

Bydd a wnelo'r refferenda â ph'un ai a ddylai cyngor sir neu gyngor bwrdeistref sirol yng Nghymru fabwysiadu trefniadau gweithredaeth a fyddai'n cynnwys gweithrediaeth o faer a chabinet, gweithrediaeth o faer a rheolydd y cyngor neu weithrediaeth o arweinydd a chabinet.

Mae rheoliad 3, y mae Rhan I o Atodlen 1 yn berthnasol iddo, yn pennu'r datganiad a ffurf y geiriau yn y cwestiwn a ofynnir yn y refferendwm.

Yn unol â rheoliad 4 bydd angen rhoi rhybudd cyhoeddus o gynigion yr awdurdod lleol dan reoliad 17 neu 19 o Reoliadau Awdurdodau Lleol (Refferenda) (Deisebau a Chyfarwyddyd) (Cymru) 2001 (“Rheoliadau Deisebau a Chyfarwyddiadau”), neu orchymyn dan adran 36 o Ddeddf 2000. Bydd rhaid i'r rhybudd bennu dyddiad y refferendwm, amrywiol faterion sy'n ymwneud â chynnal y refferendwm, a bod cynigion yr awdurdod lleol ar gael i'r cyhoedd eu harchwilio. Mae rheoliad 4 hefyd yn caniatáu i awdurdodau ddarparu gwybodaeth ffeithiol am eu cynigion, amlinelliad o'r cynigion wrth—gefn sydd ganddynt a'r refferendwm, cyn belled â bod yr wybodaeth wedi ei chyflwyno mewn modd teg.

Mae rheoliad 5 yn gorfodi cyfyngiadau ar y deunydd y gellir ei gyhoeddi, ei arddangos neu ei ddosbarthu gan neu ar ran yr awdurdod yn ystod y cyfnod o 28 diwrnod cyn dyddiad y refferendwm.

Mae rheoliad 6 yn gosod “cyfyngiad ar dreuliau yn y refferendwm” o ran y swm y bydd modd ei gwario o ran “treuliau yn y refferendwm” (diffinnir y ddau derm yn rheoliad 6(1)). Bydd yn drosedd gwario mwy na'r cyfyngiad ar dreuliau'r refferendwm.

Mae rheoliad 7, yr hwn y mae Atodlen 2 yn berthnasol iddo, yn darparu ar gyfer y symiau sy'n berthnasol o ran y defnydd a wneir ar fathau o eiddo, gwasanaethau a chyfleusterau yr ystyrir eu bod wedi eu gwario ar ffurf treuliau'r refferendwm at ddibenion rheoliad 6.

Mae a wnelo rheoliad 8 â'r darpariaethau deddfwriaethol a nodir yng ngholofn (1) o'r Tablau yn Atodlen 3 gyda'r newidiadau a ddangosir yng ngholofn (2) o'r Tablau hynny, ac mae'n gwneud rhai newidiadau cyffredinol i'r darpariaethau hynny.

Mae rheoliad 9, yr hwn y mae Rhannau II a III o Atodlen 1 yn berthnasol, yn darparu ar gyfer geiriad papurau pleidleisio'r refferendwm.

Mae rheoliad 10(1) yn caniatáu i gyngor sir neu fwrdeistref sirol benderfynu y bydd y pleidleisio yn y refferendwm yn digwydd drwy'r post yn unig. Mae hefyd yn gwneud rhai newidiadau cyffredinol a fyddai'n gymwys pe gwneid penderfyniad o'r fath.

Bydd rheoliad 10(2) yn gymwys os gwnaed penderfyniad dan reoliad 10(1). Mae'n darparu ar gyfer y darpariaethau deddfwriaethol a nodir yng ngholofn (1) o Atodlen 4 a bydd yn gymwys gyda'r newidiadau a ddangosir yng ngholofn (2).

Mae rheoliad 11 yn darparu ar gyfer swyddogaethau'r swyddogion cyfrif, ac ar gyfer penodi unigolion i weithredu fel arsylwyr ym mhleidlais y refferendwm (“arsylwyr pleidleisio”).

Mae rheoliad 12 yn darparu, onid yw'r bleidlais ar gyfer y refferendwm i'w chynnal drwy'r post yn unol â phenderfyniad a wnaed dan Reoliad 10(1), y bydd yr oriau pleidleisio rhwng 7am a 10pm.

Mae rheoliad 13 yn darparu ar gyfer cyfrif pleidleisiau yn y refferendwm.

Mae rheoliad 14, sy'n amodol ar reoliadau 16 a 17, yn delio â chanlyniadau refferenda a refferenda pellach. Mae'n pennu'r hyn y dylai awdurdodau ei wneud pe bai mwyafrif o bleidleisiau “o blaid” (paragraffau (1) a (3)) a mwyafrif o bleidleisiau “yn erbyn” (paragraffau (2) a (4)).

Mae rheoliadau 15 hyd 17 yn darparu ar gyfer herio canlyniadau refferenda a refferenda pellach.

Mae rheoliad 15 yn pennu'r sail dros herio a'r cyfnod y bydd yn rhaid gwneud cais (“deiseb refferendwm”) ynddo. Mae hefyd yn nodi'r dulliau gweithredu sy'n gymwys i ddeisebau refferendwm, a thrwy Atodlenni 5 a 6, mae'n cymhwyso darpariaethau Deddf Cynrychiolaeth y Bobl 1983 a Rheolau Deisebau Etholiadau 1960. Yn yr achos a grybwyllir ym mharagraff (1)(d), nid oes modd cyflwyno deiseb refferendwm heb ganiatâd i wneud hynny gan yr Uchel Lys.

Mae rheoliad 16 yn delio â'r hyn a ddigwydd yn syth ar ôl i ddeiseb refferendwm gael ei chyflwyno.

Mae rheoliad 17 yn darparu ar gyfer y sefyllfa ar ôl i lys etholiad benderfynu ynglŷn â deiseb etholiad.

Mae rheoliad 18 yn darparu ar gyfer anwybyddu diwrnodau neilltuol o ran bwrw cyfrif o gyfnodau dan reoliad 4(1) a dan rai darpariaethau deddfwriaethol a gaiff eu cymhwyso gan y Rheoliadau.

Mae rheoliad 19 yn eithrio hysbysebion sy'n ymwneud yn benodol â'r refferendwm rhag rheoliadau dan Ddeddf Cynllunio Gwlad a Thref 1990 sy'n rheoli arddangos hysbysebion.

Mae rheoliad 20 yn darparu yr ystyrir unrhyw eiddo a ddefnyddir o ran y refferendwm ar gyfer cyfarfodydd cyhoeddus neu ar gyfer cymryd y bleidlais yn eiddo gwag at ddibenion trethi.

Mae Atodlen 1 yn nodi —

• yn Rhan I, y datganiad a ffurf y cwestiwn a ofynnir yn y refferendwm,

• yn Rhan II, ffurf y tu blaen i bapurau pleidleisio'r refferendwm, a

• yn Rhan III, ffurf y tu cefn i bapurau pleidleisio'r refferendwm.

Mae Atodlen 2 yn pennu'r materion perthnasol o ran diffinio “treuliau'r refferendwm” yn rheoliad 6(1). (Mae'r materion hyn yn debyg i'r rhai a osodir yn Atodlen 13 o Ddeddf Pleidiau Gwleidyddol, Etholiadau a Refferenda 2000.)

Mae Atodlen 3 yn nodi darpariaethau'r Deddfau, y Rheoliadau a'r Rheolau a gymhwysir, gyda newidiadau a hebddynt, o ran y refferendwm —

• Mae Tabl 1 yn cymhwyso darpariaethau Deddf Cynrychiolaeth y Bobl 2000 sy'n ymwneud â phleidleisio drwy'r post neu drwy ddirprwy.

• Mae Tabl 2 yn cymhwyso darpariaethau yn Neddf Cynrychiolaeth y Bobl 1983, gan gynnwys darpariaeth ar gyfer cambersonadu a throseddau eraill sy'n ymwneud â phleidleisio ac arferion llwgr ac anghyfreithlon eraill.

• Mae Tabl 3 yn cymhwyso darpariaethau yn Atodlen 2 o Reolau Etholiadau Lleol (Prif Ardaloedd) 1986, sy'n cynnwys y rheolau (“Rheolau'r Prif Ardaloedd”) sy'n gymwys i'r modd y cynhelir etholiadau cyngor sir a chyngor bwrdeistref.

• Mae Tabl 4 yn cymhwyso darpariaethau Rheoliadau Cynrychiolaeth y Bobl (Cymru a Lloegr) 2001 (“Rheoliadau'r Etholiadau”) sy'n ymwneud â cheisiadau am bleidlais bost neu bleidlais drwy ddirprwy a'r trafodion sy'n ymwneud â chyflwyno a derbyn papurau pleidleisio post.

Mae Atodlen 4 yn nodi'r darpariaethau deddfwriaethol a gymhwysir o ran y refferendwm os yw'r awdurdod lleol wedi penderfynu dan reoliad 10(1) y bydd yr holl bleidleisio ar gyfer y refferendwm yn cael ei wneud drwy'r post yn unig.

Mae Atodlen 5 yn cymhwyso darpariaethau Deddf Cynrychiolaeth y Bobl 1983 at ddibenion deisebau refferendwm.

Mae Atodlen 6 yn diwygio Rheolau Deisebau Etholiadau 1960 at y diben o'u cymhwyso ar gyfer ddeisebau refferendwm.