Rhan 3.Tybaco a Chynhyrchion Nicotin
Pennod 1 - Ysmygu
12.Mae’r Bennod hon yn cynnwys darpariaethau sy’n gwneud mangreoedd cyhoeddus caeedig, mangreoedd cyhoeddus sylweddol gaeedig a gweithleoedd a rennir yn ddi-fwg, yn ogystal â rhai mangreoedd penodol nad ydynt yn gaeedig. Cyfeirir atynt fel ‘mangreoedd di-fwg’. At ddiben y Bennod hon, ystyr ‘di-fwg’ yw na chaniateir ysmygu, oni bai bod y mangreoedd wedi eu hesemptio drwy reoliadau a wneir o dan adran 16 o’r Ddeddf.
13.Mae’r Bennod hon yn ailddatgan Pennod 1 o Ran 1 o Ddeddf Iechyd 2006 (Mangreoedd, Mannau a Cherbydau Di-fwg) o ran Cymru, gyda rhai mân addasiadau. Mae hefyd yn dod â lleoliadau ychwanegol o dan y drefn ddi-fwg yng Nghymru, sef lleoliadau gofal awyr agored i blant, tir ysgolion, tir ysbytai a meysydd chwarae cyhoeddus.
14.Gall rheoliadau hefyd ddarparu i fangreoedd ychwanegol fod yn ddi-fwg o dan amgylchiadau penodol. Nid oes angen i’r mangreoedd di-fwg ychwanegol hyn fod yn gaeedig nac yn sylweddol gaeedig. Caiff rheoliadau hefyd ddarparu i gerbydau fod yn ddi-fwg; cyfeirir at gerbydau o’r fath fel ‘cerbydau di-fwg’ yn y Bennod hon.
Adran 4 - Ysmygu
15.Mae’r adran hon yn darparu’r diffiniad o “ysmygu” ar gyfer Pennod 1 o Ran 3 o’r Ddeddf. Mae’r diffiniad yn cwmpasu ysmygu sigaréts, pibau, sigârs, sigaréts llysieuol a phibau dŵr (a elwir yn aml yn bibau hookah neu shisha) etc. Nid yw’n cwmpasu “e-sigaréts”.
Adran 5 - Y drosedd o ysmygu mewn mangre ddi-fwg neu gerbyd di-fwg
16.Mae’r adran hon yn ei gwneud yn drosedd i ysmygu mewn mangre ddi-fwg neu gerbyd di-fwg. Dim ond yn y llys ynadon y caniateir gwrando achos am y drosedd hon a chaniateir i’r drosedd gael ei chosbi ar euogfarn drwy ddirwy nad yw’n uwch na lefel 1 ar y raddfa safonol. Nodir y lefelau ar y raddfa safonol yn adran 37 o Ddeddf Cyfiawnder Troseddol 1982. Caiff swyddog awdurdodedig ddyroddi hysbysiad cosb benodedig yn hytrach nag erlyn (gweler adran 27).
Adran 6 - Y drosedd o fethu ag atal ysmygu mewn mangre ddi-fwg
17.Mae’r adran hon yn ei gwneud yn ofynnol i reolwyr gweithleoedd di-fwg, mangreoedd cyhoeddus a lleoliadau gofal awyr agored i blant gymryd camau rhesymol i atal ysmygu yn y mannau hynny. Caiff Gweinidogion Cymru wneud rheoliadau sy’n gosod dyletswyddau cyfatebol mewn cysylltiad â thir ysgolion di-fwg, tir ysbytai di-fwg a meysydd chwarae cyhoeddus di-fwg, ac unrhyw fangreoedd di-fwg ychwanegol a cherbydau di-fwg a ddynodir gan Weinidogion Cymru o dan adran 13 neu 15. Mae unrhyw berson sy’n methu â chydymffurfio â’r dyletswyddau hyn yn cyflawni trosedd. Dim ond yn y llys ynadon y caniateir gwrando achos am y drosedd hon a chaniateir i’r drosedd gael ei chosbi ar euogfarn drwy ddirwy nad yw’n uwch na lefel 4 ar y raddfa safonol. Nodir y lefelau ar y raddfa safonol yn adran 37 o Ddeddf Cyfiawnder Troseddol 1982.
Adran 7 - Gweithleoedd
18.Mae’r adran hon yn manylu ar ystyr “gweithleoedd” yng nghyd-destun y mangreoedd di-fwg yn y Bennod hon. Ystyr “gweithle” yw man a ddefnyddir fel man gwaith gan fwy nag un person (ni waeth a yw’r bobl hynny yn gweithio yno ar yr un pryd), neu fan gwaith i un person ond y caiff y cyhoedd gael mynediad iddo at ddibenion penodol. Er enghraifft, byddai siop lle y mae un person yn unig yn gweithio yn weithle at ddibenion y Bennod. Pan fo rhannau o’r fangre yn unig yn cael eu defnyddio fel man gwaith, dim ond y rhannau hynny sy’n ddi-fwg. Ym mhob achos, dim ond yr ardaloedd hynny sy’n gaeedig neu’n sylweddol gaeedig sy’n ddi-fwg. Mae pob gweithle yn ddi-fwg drwy’r amser, ac eithrio nad yw annedd a ddefnyddir fel gweithle ond yn ddi-fwg pan y’i defnyddir felly. Er enghraifft, felly, os yw person yn defnyddio ei gartref fel gweithle, a’i bod yn bosibl y daw aelodau o’r cyhoedd yno i gael y nwyddau neu’r gwasanaethau a gynigir, yna dim ond yn y rhannau ohono a ddefnyddir fel gweithle, a dim ond pan fo’r rhannau hynny yn cael eu defnyddio gan y person ar gyfer ei waith, y bydd ei gartref yn ddi-fwg.
Adran 8 - Mangreoedd sydd ar agor i’r cyhoedd
19.Mae’r adran hon yn manylu ar ystyr “mangreoedd sydd ar agor i’r cyhoedd” yng nghyd-destun mangreoedd di-fwg yn y Bennod hon. Mae’n cynnwys pob mangre sydd ar agor i’r cyhoedd neu garfan o’r cyhoedd (ni waeth a yw hyn drwy wahoddiad ai peidio, neu a delir am fynediad ai peidio). Er enghraifft, felly, byddai mannau addoli, clybiau aelodau preifat a phob mangre drwyddedig ar agor i’r cyhoedd at ddibenion y Bennod hon. Pan fo rhannau o’r fangre yn unig ar agor i’r cyhoedd, dim ond y rhannau hynny sy’n ddi-fwg. Dim ond pan fydd ar agor i’r cyhoedd y bydd unrhyw fangre o’r fath yn ddi-fwg a dim ond yn yr ardaloedd hynny sy’n gaeedig neu’n sylweddol gaeedig.
Adran 9 - Lleoliadau gofal awyr agored i blant
20.Mae’r adran hon yn darparu bod lleoliadau gofal awyr agored i blant yng Nghymru yn fangreoedd di-fwg. Mae’n darparu manylion ynghylch ystyr “lleoliadau gofal awyr agored i blant” yng nghyd-destun mangreoedd di-fwg yn y Bennod hon.
21.Yr ardaloedd a gwmpesir gan yr adran hon yw ardaloedd awyr agored y mangreoedd hynny sydd wedi eu cwmpasu gan Ran 2 o Fesur Plant a Theuluoedd (Cymru) 2010. Mae’r rhain yn fangreoedd sy’n darparu gofal dydd neu wasanaeth gwarchod plant ar gyfer plentyn neu blant o dan 12 oed.
22.Dim ond pan yw’r fangre yn cael ei defnyddio ar gyfer gofal dydd neu wasanaeth gwarchod plant y mae’r ardaloedd awyr agored yn ddi-fwg. Yn achos gwarchodwyr plant sy’n darparu gofal yn eu cartrefi eu hunain, dim ond os yw un neu ragor o’r plant yn yr ardal awyr agored y mae’r ardaloedd awyr agored yn ddi-fwg.
Adran 10 - Tir ysgolion
23.Mae’r adran hon yn darparu bod tir ysgolion yng Nghymru yn fangreoedd di-fwg. Mae’n darparu manylion ynghylch ystyr “tir ysgolion” yng nghyd-destun mangreoedd di-fwg yn y Bennod hon.
24.Mae tir sy’n cael ei ddefnyddio gan ysgol ond nad yw’n cydffinio â hi yn ddi-fwg pan y’i defnyddir ar gyfer darparu addysg neu ofal plant yn unig, ac yn y rhannau hynny’n unig (is-adran (3)). Er enghraifft, felly, os oes gan ysgol gae chwarae at ei defnydd ei hun yn unig, ond sydd ar draws y ffordd i’r ysgol, dim ond pan fydd y cae chwarae yn cael ei ddefnyddio at ddibenion addysgol neu ofal plant y bydd yn ddi-fwg. Diffinnir “gofal plant” yn adran 28.
25.Ond os yw’r cae chwarae yn cydffinio â’r ysgol, bydd yn ddi-fwg pan yw’n cael ei ddefnyddio at ddiben addysg neu ofal plant, neu pan yw’r ysgol ei hun yn cael ei defnyddio ar gyfer addysg neu ofal plant (is-adran (2)). Felly, yn yr achos hwn bydd y cae chwarae yn ddi-fwg yn ystod oriau ysgol, ac os oes clwb ar ôl yr ysgol yn neuadd yr ysgol (er enghraifft), tra bo’r clwb hwnnw yn cael ei gynnal.
26.Caiff ysgolion sy’n darparu llety preswyl i ddisgyblion ddynodi ardal lle y caniateir ysmygu. Caiff Gweinidogion Cymru bennu mewn rheoliadau amodau sy’n ymwneud ag unrhyw ddynodiad o’r fath, er enghraifft ynghylch maint neu leoliad yr ardal ddynodedig. Nid yw mangre a ddefnyddir i unrhyw raddau fel annedd yn ddi-fwg o dan yr adran hon, felly, er enghraifft, ni fyddai gardd tŷ’r gofalwr sydd o fewn tir yr ysgol yn ddi-fwg.
Adran 11 - Tir ysbytai
27.Mae’r adran hon yn darparu bod tir ysbytai yng Nghymru yn fangreoedd di-fwg. Mae’n darparu manylion ynghylch ystyr “tir ysbytai” yng nghyd-destun mangreoedd di-fwg yn y Bennod hon. Mae’n cynnwys yr holl dir sy’n cydffinio â’r ysbyty, sy’n cael ei ddefnyddio neu ei feddiannu ganddo, ac nad yw’n gaeedig nac yn sylweddol gaeedig. Caniateir dynodi ardal ar dir yr ysbyty lle y caniateir ysmygu. Caiff Gweinidogion Cymru bennu mewn rheoliadau amodau sy’n ymwneud ag unrhyw ddynodiad, er enghraifft ynghylch maint neu leoliad unrhyw ardal ddynodedig.
28.Mae esemptiad o’r gofynion di-fwg ar gyfer tir cartrefi gofal i oedolion a thir hosbisau i oedolion, ac ar gyfer anheddau. Er enghraifft, felly, os yw llety yn cael ei ddarparu i aelod o staff ar dir yr ysbyty, ni fydd gardd ei gartref yn ddi-fwg. Ni fydd gardd hosbis i oedolion yn ddi-fwg ychwaith.
Adran 12 - Meysydd chwarae cyhoeddus
29.Mae’r adran hon yn darparu bod meysydd chwarae cyhoeddus awyr agored yng Nghymru yn fangreoedd di-fwg. Mae’n darparu manylion ynghylch ystyr “meysydd chwarae cyhoeddus” yng nghyd-destun mangreoedd di-fwg yn y Bennod hon. Bydd mangre awyr agored yn gyfystyr â maes chwarae os yw’n bodloni’r gofynion a bennir yn is-adran (4). Mae’r gofynion hyn yn canolbwyntio ar unrhyw ymwneud ar ran awdurdodau lleol, y diben y defnyddir y fangre ato, a phresenoldeb cyfarpar maes chwarae. Mae mangre sy’n gyfystyr â maes chwarae yn ddi-fwg o fewn ei ffin os oes un, neu os nad oes ffin, yna o fewn 5 metr i gyfarpar maes chwarae. Diffinnir “cyfarpar maes chwarae” yn adran 28.
Adran 13 - Mangreoedd di-fwg ychwanegol
30.Mae’r adran hon yn rhoi i Weinidogion Cymru bŵer i wneud rheoliadau i ddynodi mangreoedd di-fwg ychwanegol. Nid oes angen i’r mangreoedd hyn fod yn gaeedig neu’n sylweddol gaeedig (h.y. cânt fod yn fannau agored). Dim ond os yw Gweinidogion Cymru wedi eu bodloni bod dynodi’r mangreoedd hynny yn ddi-fwg yn debygol o gyfrannu at hybu iechyd pobl Cymru y cânt ddynodi’r mangreoedd di-fwg ychwanegol hynny.
31.Caiff y rheoliadau a wneir gan Weinidogion Cymru hefyd ddarparu ar gyfer esemptiadau i statws di-fwg unrhyw fangreoedd di-fwg ychwanegol. Caiff y rheoliadau, er enghraifft, ganiatáu i’r person a chanddo ofal am y fangre ddynodi ardaloedd lle y mae ysmygu i gael ei ganiatáu. Byddai rhaid i’r dynodiad fod yn unol ag unrhyw amodau a nodir yn y rheoliadau.
32.Ni chaniateir gwneud mangre a ddefnyddir yn gyfan gwbl neu’n bennaf fel annedd yn ddi-fwg gan ddefnyddio’r pŵer hwn i wneud rheoliadau.
Adran 14 - Darpariaeth bellach ynghylch mangreoedd di-fwg ychwanegol: anheddau
33.Mae’r adran hon yn cyfyngu ar bŵer Gweinidogion Cymru i ddynodi mangreoedd a ddefnyddir yn rhannol fel anheddau yn fangreoedd di-fwg ychwanegol. Dim ond i’r graddau nad ydynt yn gaeedig nac yn sylweddol gaeedig ac i’r graddau y maent yn weithleoedd neu ar agor i’r cyhoedd y caniateir i Weinidogion Cymru ddynodi anheddau yn ddi-fwg. Ni chaniateir iddynt gael eu gwneud yn ddi-fwg ond pan ydynt yn cael eu defnyddio fel gweithleoedd neu pan ydynt ar agor i’r cyhoedd; ac yn yr ardaloedd hynny sy’n cael eu defnyddio fel gweithleoedd neu sydd ar agor i’r cyhoedd.
Adran 15 - Cerbydau di-fwg
34.Mae’r adran hon yn rhoi i Weinidogion Cymru bŵer i wneud rheoliadau sy’n darparu i gerbydau fod yn ddi-fwg.
35.Mae pŵer cyfatebol i wneud rheoliadau sy’n gymwys i gerbydau at ddibenion mangreoedd di-fwg o dan Ddeddf Iechyd 2006 wedi ei gynnwys yn adran 5 o’r Ddeddf honno. Mae rheoliad 4 o Reoliadau Mangreoedd etc. Di-fwg (Cymru) 2007, a wnaed drwy arfer y pŵer yn adran 5 o Ddeddf Iechyd 2006, yn pennu y bydd cerbydau caeedig yn ddi-fwg os cânt eu defnyddio i gludo aelodau o’r cyhoedd, neu fel gweithle ar gyfer mwy nag un person. Mae’r rheoliadau hyn yn parhau yn eu lle hyd nes i reoliadau gael eu gwneud gan ddefnyddio’r pwerau yn yr adran hon o’r Ddeddf hon.
36.Dim ond pan fo Gweinidogion Cymru wedi eu bodloni bod dynodi cerbyd yn ddi-fwg yn debygol o gyfrannu at hybu iechyd pobl Cymru y cânt ddynodi’r cerbyd hwnnw.
Adran 16 - Mangreoedd di-fwg: esemptiadau
37.Mae’r adran hon yn rhoi i Weinidogion Cymru bŵer i wneud rheoliadau i esemptio mangreoedd neu fannau yng Nghymru o’r gofyniad i fod yn ddi-fwg. Caiff y rheoliadau hyn esemptio mangreoedd ddiffiniedig neu ardaloedd penodol o fewn mangreoedd. Er enghraifft, gellid esemptio ystafell wely ddynodedig mewn gwesty neu ystafell ddynodedig mewn cyfleuster ymchwil neu brofi o’r gofynion di-fwg.
38.Mae pŵer cyfatebol i esemptio mangreoedd, at ddibenion mangreoedd di-fwg o dan Ddeddf Iechyd 2006, wedi ei gynnwys yn adran 3 o’r Ddeddf honno. Mae rheoliad 3 o Reoliadau Mangreoedd etc. Di-fwg (Cymru) 2007, a wnaed drwy arfer y pŵer yn adran 3 o Ddeddf Iechyd 2006, yn nodi’r mangreoedd y caiff rheolwyr ddynodi ystafelloedd ysmygu ynddynt (h.y. cânt ddynodi ystafelloedd fel rhai esempt o ofynion di-fwg Deddf Iechyd 2006). Ar hyn o bryd, mae esemptiadau yn gymwys i ystafelloedd penodol mewn cartrefi gofal, hosbisau i oedolion, unedau iechyd meddwl, cyfleusterau ymchwil neu brofi, gwestai, gwestai bach, tafarndai, hostelau a chlybiau aelodau. Mae’r rheoliadau hyn yn parhau yn eu lle hyd nes i reoliadau gael eu gwneud gan ddefnyddio’r pwerau yn yr adran hon o’r Ddeddf hon.
Adran 17 - Arwyddion: mangreoedd di-fwg
39.Mae’r adran hon yn ei gwneud yn ofynnol i berson sy’n meddiannu neu’n rheoli mangreoedd di-fwg arddangos arwyddion di-fwg yn unol â rheoliadau. Caiff gofynion ar gyfer arwyddion di-fwg gynnwys manylion ynghylch sut y maent i gael eu harddangos, manylebau ynghylch dimensiynau’r arwydd, isafswm maint y testun a’r ffont, unrhyw waith graffig neu symbol y mae rhaid ei gynnwys ac unrhyw rybudd mandadol y mae rhaid ei gynnwys. Caiff Gweinidogion Cymru hefyd wneud rheoliadau sy’n gosod dyletswydd gyfatebol ar y rheini sy’n meddiannu neu’n rheoli mangreoedd di-fwg ychwanegol (adran 13) a cherbydau di-fwg (adran 15). Caiff rheoliadau hefyd ei gwneud yn ofynnol arddangos arwyddion mewn ardaloedd a ddynodir fel rhai nad ydynt yn ddi-fwg. Ni chaiff rheoliadau a wneir o dan yr adran hon ei gwneud yn ofynnol i arwyddion di-fwg gael eu harddangos mewn mangreoedd a ddefnyddir fel anheddau.
40.Mae methu â chydymffurfio â’r gofynion hyn yn drosedd. Dim ond yn y llys ynadon y caniateir gwrando achos am y drosedd hon a chaniateir i’r drosedd gael ei chosbi ar euogfarn drwy ddirwy nad yw’n uwch na lefel 3 ar y raddfa safonol. Nodir y lefelau ar y raddfa safonol yn adran 37 o Ddeddf Cyfiawnder Troseddol 1982. Caiff swyddog awdurdodedig ddyroddi hysbysiad cosb benodedig yn hytrach nag erlyn. Mae adran 27 yn cynnwys rhagor o fanylion am hysbysiadau cosb benodedig.
Adran 18 - Awdurdodau gorfodi
41.Mae’r adran hon yn enwi awdurdodau lleol fel yr awdurdodau gorfodi ar gyfer y Bennod hon. Mae hefyd yn caniatáu i’r heddlu gael ei enwi mewn rheoliadau fel awdurdod gorfodi ychwanegol mewn perthynas â’r cyfyngiadau ar ysmygu mewn cerbydau.
42.Mae’r adran hefyd yn gosod dyletswydd ar awdurdodau gorfodi i orfodi’r darpariaethau di-fwg yn y Bennod hon. Caiff awdurdodau gorfodi drefnu trosglwyddo achos penodol i awdurdod gorfodi arall, er enghraifft, pan fo’r awdurdodau gorfodi hynny yn ymchwilio i’r un person am droseddau sy’n ymwneud â mangreoedd di-fwg a cherbydau di-fwg.
43.Mae ystyr y term “swyddog awdurdodedig” hefyd wedi ei nodi yn yr adran hon. Swyddog awdurdodedig yw unrhyw berson sydd wedi ei awdurdodi gan yr awdurdod gorfodi i gyflawni ei swyddogaethau gorfodi. Gall swyddog awdurdodedig fod neu beidio â bod yn swyddog i’r awdurdod gorfodi.
Adran 19 - Pwerau mynediad
44.Mae’r adran hon yn rhoi pwerau i swyddog awdurdodedig i fynd i mewn i unrhyw fangre yng Nghymru, ac eithrio mangre a ddefnyddir yn gyfan gwbl neu’n bennaf fel annedd, ar unrhyw adeg resymol os yw’n ystyried ei bod yn angenrheidiol er mwyn ymchwilio i drosedd yn y Bennod hon. Mae’r adran hon yn gymwys i gerbyd fel pe bai’n fangre.
45.Ni chaniateir i swyddogion awdurdodedig ddefnyddio grym i fynd i mewn i fangreoedd neu gerbydau wrth arfer eu pŵer o dan yr adran hon. Rhaid i swyddogion awdurdodedig ddangos tystiolaeth o’u hawdurdod cyn mynd i mewn i unrhyw fangreoedd neu gerbydau os gofynnir iddynt wneud hynny. Mae adran 67(9) o Ddeddf yr Heddlu a Thystiolaeth Droseddol 1984 yn darparu bod rhaid i swyddogion awdurdodedig yr awdurdod gorfodi, wrth weithredu yng nghwrs eu swyddogaethau gorfodi, roi sylw i’r cod ymarfer perthnasol a wnaed o dan y Ddeddf honno. Felly, rhaid i swyddogion awdurdodedig roi sylw i God Ymarfer B Deddf yr Heddlu a Thystiolaeth Droseddol 1984 wrth arfer eu swyddogaethau gorfodi.
Adran 20 - Gwarant i fynd i mewn i annedd
46.Mae’r adran hon yn darparu y caiff ynad heddwch ddyroddi gwarant i alluogi swyddog awdurdodedig i fynd i mewn i fangre a ddefnyddir yn gyfan gwbl neu’n bennaf fel annedd o dan amgylchiadau penodol. Dim ond pan fo’r ynad heddwch wedi ei fodloni bod seiliau rhesymol dros gredu bod trosedd wedi ei chyflawni yn y fangre a’i bod yn angenrheidiol mynd i mewn i’r fangre at ddiben cadarnhau a yw trosedd o’r fath wedi ei chyflawni y caniateir i warant gael ei dyroddi. Os oes angen caiff swyddog awdurdodedig gael mynediad drwy rym. Mae’r adran hon yn gymwys i gerbyd fel pe bai’n fangre.
Adran 21 - Gwarant i fynd i mewn i fangreoedd eraill
47.Mae’r adran hon yn darparu y caiff ynad heddwch ddyroddi gwarant i alluogi swyddog awdurdodedig i fynd i mewn i unrhyw fangreoedd, gan gynnwys cerbydau, yng Nghymru, os yw’n ystyried ei bod yn angenrheidiol mewn perthynas â throsedd yn y Bennod hon. Nid yw hyn yn cynnwys mangreoedd a ddefnyddir yn gyfan gwbl neu’n bennaf fel anheddau yr ymdrinnir â hwy yn adran 20. Mae’r adran yn nodi’r amgylchiadau pan ganiateir i warant gael ei dyroddi. Os oes angen caiff swyddog awdurdodedig gael mynediad drwy rym.
Adran 22 - Darpariaeth atodol ynghylch pwerau mynediad
48.Mae’r adran hon yn galluogi swyddog awdurdodedig sy’n mynd i mewn i fangre o dan adran 19, 20 neu 21 i fynd ag unrhyw bersonau eraill neu unrhyw gyfarpar y mae’r swyddog yn ystyried ei fod yn briodol. Mae hefyd yn ei gwneud yn ofynnol, os yw meddiannydd mangre y mae swyddog awdurdodedig wedi ei awdurdodi i fynd i mewn iddi o dan adran 20 neu 21 yn bresennol ar yr adeg y mae’r swyddog awdurdodedig yn ceisio gweithredu’r warant, fod rhaid i’r meddiannydd gael gwybod enw’r swyddog; rhaid i’r swyddog gyflwyno tystiolaeth ddogfennol bod y swyddog yn swyddog awdurdodedig; rhaid i’r swyddog gyflwyno’r warant a chyflenwi copi ohoni i’r meddiannydd. Mae hefyd yn ei gwneud yn ofynnol, os nad yw’r fangre wedi ei meddiannu neu os yw’r meddiannydd yn absennol dros dro, i’r swyddog awdurdodedig adael y fangre wedi ei diogelu rhag mynediad anawdurdodedig yr un mor effeithiol ag yr oedd pan aeth y swyddog iddi. Mae’r darpariaethau yn yr adran hon hefyd yn gymwys i gerbyd.
Adran 23 - Pwerau arolygu etc.
49.Mae’r adran hon yn rhoi pŵer i swyddogion awdurdodedig i gynnal arolygiadau o fangreoedd a cherbydau. Caiff swyddogion ofyn am eitemau, eu harolygu, cymryd samplau ohonynt a/neu fynd â’r eitem(au) a/neu’r samplau o’r fangre. Er enghraifft, efallai y bydd swyddogion yn dymuno edrych ar gofnod teledu cylch cyfyng o’r fangre, cadw malurion ysmygu at ddibenion tystiolaeth, neu gymryd dogfennau neu gopïau o ddogfennau. Cânt hefyd ofyn am wybodaeth a chymorth gan unrhyw berson ond nid yw’n ofynnol i’r person hwnnw ateb unrhyw gwestiynau na chyflwyno unrhyw ddogfen y byddai ganddo hawl i wrthod eu hateb neu ei chyflwyno yn ystod achos llys yng Nghymru a Lloegr. Caiff y swyddog awdurdodedig ddadansoddi unrhyw samplau a gymerir. Rhaid i’r swyddog awdurdodedig adael datganiad sy’n rhoi manylion unrhyw eitemau sydd wedi eu cymryd, ac sy’n nodi’r person y caniateir gofyn iddo i’r eiddo gael ei ddychwelyd. Mae’r darpariaethau yn yr adran hon hefyd yn gymwys i gerbyd.
Adran 24 - Rhwystro etc. swyddogion
50.Mae’r adran hon yn darparu bod unrhyw berson sy’n rhwystro’n fwriadol swyddog awdurdodedig rhag arfer ei swyddogaethau o dan y Bennod hon yn cyflawni trosedd. Mae unrhyw berson sy’n methu, heb achos rhesymol, â darparu i’r swyddog gyfleusterau y mae’n rhesymol i’r swyddog ei gwneud yn ofynnol iddynt gael eu darparu i gyflawni ei swyddogaethau yn cyflawni trosedd. Fodd bynnag, nid yw’n ofynnol i’r person hwnnw ateb unrhyw gwestiynau na chyflwyno unrhyw ddogfen y byddai ganddo hawl i wrthod eu hateb neu ei chyflwyno yn ystod achos llys yng Nghymru a Lloegr. Dim ond yn y llys ynadon y caniateir gwrando achos am y drosedd hon a chaniateir i’r drosedd gael ei chosbi ar euogfarn drwy ddirwy nad yw’n uwch na lefel 3 ar y raddfa safonol. Nodir y lefelau ar y raddfa safonol yn adran 37 o Ddeddf Cyfiawnder Troseddol 1982.
Adran 25 - Eiddo a gedwir: apelau
51.Mae’r adran hon yn darparu diogelwch ychwanegol sy’n ymwneud â’r darpariaethau pwerau mynediad ac arolygu. Mae’n galluogi person a chanddo fuddiant mewn unrhyw beth y mae swyddog awdurdodedig yn mynd ymaith ag ef o fangre o dan adran 23(1)(c) i wneud cais i lys ynadon am orchymyn sy’n gofyn i’r eiddo gael ei ryddhau. Gan ddibynnu ar ystyriaeth y llys i gais, caiff wneud gorchymyn sy’n ei gwneud yn ofynnol i’r eiddo a gedwir gael ei ryddhau.
Adran 26 - Eiddo a gyfeddir: digolledu
52.Mae’r adran hon yn darparu hawl i berson y mae cymryd meddiant o’r eiddo o dan adran 23(1)(c) yn effeithio arno i wneud cais i lys ynadon i gael ei ddigolledu. Pan fo’r amgylchiadau a nodir yn is-adran (2) wedi eu bodloni (h.y. bod y person wedi dioddef colled neu ddifrod oherwydd bod yr eiddo wedi ei gymryd ac nad yw’r golled neu’r difrod oherwydd ei esgeulustod neu ei fethiant i weithredu), caiff y llys orchymyn i’r awdurdod gorfodi ddigolledu’r ceisydd.
Adran 27 - Hysbysiadau cosb benodedig
53.Mae’r adran hon yn caniatáu i swyddogion awdurdodedig ddyroddi hysbysiadau cosb benodedig i bersonau y credir eu bod wedi cyflawni troseddau penodol o dan y Bennod hon. Gall cosb benodedig gael ei dyroddi am y troseddau a ganlyn:
ysmygu mewn mangreoedd di-fwg neu gerbydau di-fwg;
methu â chydymffurfio â’r gofynion i osod arwyddion.
54.Caniateir i hysbysiadau cosb benodedig gael eu dyroddi i berson, partneriaeth neu gymdeithas anghorfforedig. Mae talu hysbysiad cosb benodedig yn rhyddhau’r person y credir ei fod wedi cyflawni trosedd o gael ei euogfarnu am y drosedd mewn llys. Mae’r adran hefyd yn cyflwyno Atodlen 1 ar gosbau penodedig (am sylwebaeth ar hyn, gweler Atodlen 1 isod).
Adran 28 - Dehongli’r Bennod hon
55.Mae’r adran hon yn nodi ystyr termau allweddol a ddefnyddir yn y Bennod hon.
56.Mae’r adran hefyd yn darparu y caiff Gweinidogion Cymru wneud rheoliadau i ddiffinio’r hyn a olygir wrth “caeedig”, “sylweddol gaeedig” ac “nad yw’n gaeedig nac yn sylweddol gaeedig” at ddibenion y Bennod hon.
Pennod 2 - Manwerthwyr Tybaco a Chynhyrchion Nicotin
57.Mae’r Bennod hon yn cynnwys darpariaethau i sefydlu cofrestr genedlaethol o fanwerthwyr tybaco a chynhyrchion nicotin. Bydd yn ofynnol i bob manwerthwr sy’n gwerthu naill ai cynhyrchion tybaco, cynhyrchion nicotin neu’r ddau o fangre i’r cyhoedd yng Nghymru gofrestru er mwyn eu gwerthu. Mae hyn yn cynnwys y rhai sy’n gwerthu o strwythurau symudol. Ni fydd y gofrestr yn cynnwys busnesau nad ydynt ond yn gwerthu i fanwerthwyr eraill, masnachwyr neu fusnesau.
Adran 30 - Dyletswydd i gynnal cofrestr o fanwerthwyr tybaco a chynhyrchion nicotin
58.Mae’r adran hon yn sefydlu cofrestr o fanwerthwyr tybaco a chynhyrchion nicotin, a fydd yn cynnwys manylion busnesau sydd â mangre yng Nghymru sy’n gwerthu’r cynhyrchion hynny i’r cyhoedd. Mae’r adran yn gosod dyletswydd ar yr awdurdod cofrestru i gynnal y gofrestr. Bydd rheoliadau a wneir gan Weinidogion Cymru yn pennu corff, er enghraifft awdurdod lleol, i weithredu fel yr awdurdod cofrestru.
59.Caiff y gofrestr gynnwys gwybodaeth briodol arall a ddarperir yn y ffurflen gais am gofnod ar y gofrestr (gweler adran 31).
Adrannau 31 a 32 - Cais am gofnod yn y gofrestr a Chaniatáu cais
60.Mae adran 31 yn galluogi manwerthwyr i wneud cais i fod ar y gofrestr o fanwerthwyr tybaco a chynhyrchion nicotin, ac yn amlinellu’r wybodaeth y mae’n ofynnol ei chynnwys mewn unrhyw gais. Ni chaiff yr awdurdod cofrestru wrthod cais ond os yw’r ceisydd yn ddarostyngedig i Orchymyn Gwerthu o dan Gyfyngiad o dan adran 12B o Ddeddf Plant a Phobl Ifanc 1933. Ni chaniateir i fangre gael ei hychwanegu at y gofrestr os yw ar hyn o bryd yn ddarostyngedig i Orchymyn Mangre o dan Gyfyngiad o dan adran 12A o Ddeddf Plant a Phobl Ifanc 1933. Os yw’r cais yn cwmpasu mwy nag un fangre yna dim ond y mangreoedd nad ydynt yn ddarostyngedig i Orchymyn Mangre o dan Gyfyngiad a fydd yn cael eu hychwanegu at y gofrestr.
61.Mae Gorchymyn Mangre o dan Gyfyngiad yn orchymyn a wneir gan lys ynadon sy’n gwahardd mangre fanwerthu rhag gwerthu cynhyrchion tybaco neu nicotin am gyfnod o hyd at 12 mis. Dim ond os yw wedi ei fodloni bod person sydd wedi ei euogfarnu o drosedd o ran tybaco neu nicotin yn y fangre o dan sylw hefyd wedi cyflawni troseddau eraill o ran tybaco neu nicotin ar o leiaf ddau achlysur blaenorol o fewn cyfnod o ddwy flynedd y gall llys ddyroddi Gorchymyn Mangre o dan Gyfyngiad. Mae trosedd o ran tybaco wedi ei diffinio yn adran 12D o Ddeddf Plant a Phobl Ifanc 1933 ac mae’n cynnwys gwerthu tybaco i berson o dan 18 oed. Ar 1 Hydref 2015, diwygiwyd y diffiniad o droseddau o ran tybaco i gynnwys trosedd o dan adran 92 o Ddeddf Plant a Theuluoedd 2014 (gwahardd gwerthu cynhyrchion nicotin i bersonau o dan 18 oed).
62.Mae Gorchymyn Gwerthu o dan Gyfyngiad yn gwahardd person a enwir sydd wedi ei euogfarnu o drosedd o ran tybaco rhag gwerthu cynhyrchion tybaco neu nicotin am gyfnod o hyd at 12 mis. Fel yn achos Gorchymyn Mangre o dan Gyfyngiad, dim ond os yw wedi ei fodloni bod y person a enwir hefyd wedi cyflawni troseddau eraill o ran tybaco neu nicotin ar o leiaf ddau achlysur blaenorol o fewn cyfnod o ddwy flynedd y gall llys ynadon wneud Gorchymyn Gwerthu o dan Gyfyngiad.
63.Caiff Gweinidogion Cymru, drwy reoliadau, ei gwneud yn ofynnol i wybodaeth ychwanegol gael ei darparu wrth gyflwyno cais i gynnwys person yn y gofrestr, a chânt wneud darpariaethau i ffi gael ei thalu wrth gyflwyno cais.
Adran 33 - Dyletswydd i roi hysbysiad o newidiadau penodol
64.Mae’r adran hon yn gosod dyletswydd ar fanwerthwyr i hysbysu’r awdurdod cofrestru o fewn 28 o ddiwrnodau am newidiadau i amgylchiadau sy’n berthnasol i gofnod sydd wedi ei gynnwys yn y gofrestr, er enghraifft os nad yw’r manwerthwr bellach yn gwerthu tybaco neu gynhyrchion nicotin o’r fangre sydd wedi ei chynnwys ar y gofrestr. Yn ogystal, os daw awdurdod lleol yn ymwybodol o unrhyw newidiadau perthnasol i fanwerthwyr y cynhyrchion hyn, rhaid iddo hysbysu’r awdurdod cofrestru.
Adran 34 - Dyletswydd i ddiwygio’r gofrestr
65.Mae’r adran hon yn nodi manylion ynghylch pryd y mae rhaid i’r awdurdod cofrestru wneud newidiadau i’r gofrestr a’r broses y mae rhaid iddo ei dilyn wrth wneud hyn.
66.Caiff Gweinidogion Cymru, drwy reoliadau, ganiatáu i’r awdurdod cofrestru godi ffi am ddiwygio’r gofrestr.
Adran 35 - Mynediad i’r gofrestr
67.O dan yr adran hon rhaid i’r awdurdod cofrestru gyhoeddi rhestr o’r holl bersonau a mangreoedd sydd ar y gofrestr o fanwerthwyr tybaco a chynhyrchion nicotin. Pan fo’r busnes yn cael ei gynnal o gerbyd, stondin, pabell neu strwythur symudol arall, rhaid i’r rhestr nodi pob awdurdod lleol y mae’n gweithredu ynddo.
Adran 36 - Mangreoedd a eithrir
68.Mae’r adran hon yn rhoi pŵer i Weinidogion Cymru i wneud rheoliadau i esemptio mangreoedd rhag gorfod cofrestru ar y gofrestr o fanwerthwyr tybaco a chynhyrchion nicotin. Er enghraifft, gallai’r pŵer hwn gael ei ddefnyddio i esemptio clybiau aelodau pan fo aelodaeth wedi ei chyfyngu i’r rhai dros 18 oed a bod gwerthu tybaco neu gynhyrchion nicotin wedi ei gyfyngu i aelodau llawn yn unig.
Adran 37 - Strwythurau symudol etc.
69.Mae’r adran hon yn rhoi pŵer gwneud rheoliadau i Weinidogion Cymru i addasu sut y mae’r Bennod hon yn gymwys mewn perthynas â mangre sy’n gerbyd, yn stondin, yn babell neu’n strwythur symudol. Er enghraifft, gellid gwneud hyn er mwyn ei gwneud yn ofynnol i wybodaeth ychwanegol (efallai rhif cerbyd, neu fanylion adnabod eraill) gael ei darparu wrth gyflwyno cais i gynnwys cofnod yn y gofrestr mewn perthynas â’r mathau hyn o fangreoedd.
Adran 38 - Troseddau
70.Mae’r adran hon yn creu troseddau mewn perthynas â’r gofrestr. Mae is-adrannau (6) a (7) yn nodi’r lefelau gwahanol o gosb ar gyfer y troseddau. Nid yw’r ddirwy ar gyfer y drosedd o gynnal busnes tybaco neu nicotin heb ei gofrestru wedi ei chyfyngu gan unrhyw lefelau ar y raddfa safonol, felly’r llys ynadon a fydd yn dyfarnu ar swm y ddirwy. Caniateir i droseddau eraill gael eu cosbi drwy ddirwy nad yw’n uwch na lefel 2 ar y raddfa safonol. Mae’r lefelau ar y raddfa safonol wedi eu nodi yn adran 37 o Ddeddf Cyfiawnder Troseddol 1982. Caniateir i hysbysiad cosb benodedig gael ei ddyroddi gan swyddog awdurdodedig yn lle dirwy. Mae adran 49 yn cynnwys rhagor o fanylion am hysbysiadau cosb benodedig.
Adran 39 - Swyddogion awdurdodedig
71.Mae’r adran hon yn egluro bod unrhyw gyfeiriadau at swyddogion awdurdodedig yn y Bennod hon yn gyfeiriadau at swyddog sydd wedi ei awdurdodi gan awdurdod lleol, pa un a yw’n swyddog i’r awdurdod lleol ai peidio.
Adran 40 - Pwerau mynediad
72.Mae’r adran hon yn amlinellu’r amgylchiadau pan gaiff swyddog awdurdodedig fynd i mewn i fangre yng Nghymru at ddiben gorfodi darpariaethau sy’n ymwneud â’r gofrestr o fanwerthwyr tybaco a chynhyrchion nicotin.
73.Ni chaiff swyddogion awdurdodedig fynd i mewn i fangre drwy rym wrth arfer eu pŵer o dan yr adran hon. Os gofynnir iddynt wneud hynny, rhaid i swyddogion awdurdodedig ddangos tystiolaeth o’u hawdurdod cyn mynd i mewn i unrhyw fangre. Mae adran 67(9) o Ddeddf yr Heddlu a Thystiolaeth Droseddol 1984 yn darparu bod rhaid i swyddogion awdurdodedig yr awdurdod gorfodi, wrth weithredu yng nghwrs eu swyddogaethau gorfodi, roi sylw i’r cod ymarfer perthnasol a wnaed o dan y Ddeddf honno. Felly, rhaid i swyddogion awdurdodedig roi sylw i God Ymarfer B Deddf yr Heddlu a Thystiolaeth Droseddol 1984 wrth arfer eu swyddogaethau gorfodi.
Adrannau 41 a 42 - Gwarant i fynd i mewn i annedd a Gwarant i fynd i mewn i fangreoedd eraill
74.Mae’r adrannau hyn yn nodi’r amgylchiadau pan gaiff ynad heddwch ddyroddi gwarant i fynd i mewn i fangre ddomestig neu fangre busnes yng Nghymru at ddiben gorfodi darpariaethau sy’n ymwneud â’r gofrestr o fanwerthwyr tybaco a chynhyrchion nicotin. Mae gwarant yn parhau mewn grym am 28 o ddiwrnodau sy’n dechrau ar y dyddiad y’i dyroddwyd gan yr ynad heddwch, a chaniateir cael mynediad drwy rym os oes angen. Gall gwarant gael ei dyroddi mewn fformat ac eithrio dogfen ar ffurf copi caled, megis fersiwn electronig.
Adran 43 - Darpariaeth atodol ynghylch pwerau mynediad
75.Mae’r adran hon yn galluogi swyddog awdurdodedig sy’n mynd i mewn i fangre o dan adran 40, 41 neu 42 i fynd ag unrhyw bersonau eraill neu unrhyw gyfarpar y mae’r swyddog yn ystyried ei fod yn briodol. Mae hefyd yn ei gwneud yn ofynnol, os yw meddiannydd mangre y mae swyddog awdurdodedig wedi ei awdurdodi i fynd i mewn iddi o dan adran 41 neu 42 yn bresennol ar yr adeg y mae’r swyddog awdurdodedig yn ceisio gweithredu’r warant, fod rhaid i’r meddiannydd gael gwybod enw’r swyddog; rhaid i’r swyddog gyflwyno tystiolaeth ddogfennol bod y swyddog yn swyddog awdurdodedig; rhaid i’r swyddog gyflwyno’r warant a chyflenwi copi ohoni i’r meddiannydd. Os nad yw’r fangre wedi ei meddiannu neu os yw’r meddiannydd yn absennol dros dro, mae’n ofynnol i’r swyddog awdurdodedig adael y fangre wedi ei diogelu rhag mynediad anawdurdodedig yr un mor effeithiol ag yr oedd pan aeth y swyddog iddi. Mae’r darpariaethau yn yr adran hon hefyd yn gymwys i gerbyd.
Adran 44 - Pwerau arolygu etc.
76.Mae’r adran hon yn caniatáu i swyddogion awdurdodedig gynnal arolygiadau mewn mangreoedd. Wrth wneud hynny, caiff swyddogion awdurdodedig ofyn am eitemau a’u harolygu, cymryd samplau ohonynt a/neu fynd â’r eitem(au), dogfennau neu gopïau o ddogfennau o’r fangre. Cânt hefyd ofyn am wybodaeth a chymorth gan unrhyw berson a all eu helpu i gyflawni eu swyddogaethau, ond nid yw’n ofynnol i’r person hwnnw ateb unrhyw gwestiynau na chyflwyno unrhyw ddogfen y byddai ganddo hawl i wrthod eu hateb neu ei chyflwyno yn ystod achos llys yng Nghymru a Lloegr. Caiff y swyddog awdurdodedig ddadansoddi unrhyw samplau a gymerir. Rhaid i’r swyddog awdurdodedig adael datganiad sy’n rhoi manylion unrhyw eitemau sydd wedi eu cymryd ac sy’n nodi’r person y caniateir gofyn iddo i’r eiddo gael ei ddychwelyd.
Adran 45 - Rhwystro etc. swyddogion
77.Mae’r adran hon yn darparu bod unrhyw berson sy’n rhwystro’n fwriadol swyddog awdurdodedig rhag cyflawni ei swyddogaeth o dan y Bennod hon yn cyflawni trosedd. Mae unrhyw berson sy’n methu, heb achos rhesymol, â darparu i’r swyddog gyfleusterau y mae’n rhesymol i’r swyddog ei gwneud yn ofynnol iddynt gael eu darparu i gyflawni ei swyddogaethau, sy’n methu â rhoi gwybodaeth, heb achos rhesymol, neu sy’n gwneud datganiad anwir neu gamarweiniol hefyd yn cyflawni trosedd. Fodd bynnag, nid yw’n ofynnol i berson ateb unrhyw gwestiynau na chyflwyno unrhyw ddogfen y byddai ganddo hawl i wrthod eu hateb neu ei chyflwyno yn ystod achos llys yng Nghymru a Lloegr. Dim ond yn y llys ynadon y caniateir gwrando achos am y drosedd a chaniateir i’r drosedd gael ei chosbi ar euogfarn drwy ddirwy nad yw’n uwch na lefel 3 ar y raddfa safonol. Mae’r lefelau ar y raddfa safonol wedi eu nodi yn adran 37 o Ddeddf Cyfiawnder Troseddol 1982.
Adran 46 - Pŵer i wneud pryniannau prawf
78.Mae’r adran hon yn darparu y caiff swyddog awdurdodedig wneud pryniannau a sicrhau y darperir gwasanaethau os yw’r swyddog yn ystyried ei bod yn angenrheidiol at ddiben gorfodi mewn perthynas â’r Bennod hon.
Adran 47 - Eiddo a gedwir: apelau
79.Mae’r adran hon yn darparu diogelwch ychwanegol sy’n ymwneud â’r darpariaethau pwerau mynediad ac arolygu. Mae’n galluogi person a chanddo fuddiant mewn unrhyw beth yr eir ymaith ag ef o’r fangre gan swyddog awdurdodedig o dan adran 44(1)(c) i wneud cais i lys ynadon am orchymyn sy’n gofyn i’r eiddo gael ei ryddhau. Gan ddibynnu ar ystyriaeth y llys i gais, caiff wneud gorchymyn sy’n ei gwneud yn ofynnol i’r eiddo a gedwir gael ei ryddhau.
Adran 48 - Eiddo a gyfeddir: digolledu
80.Mae’r adran hon yn darparu hawl i berson y mae cymryd meddiant o’r eiddo o dan adran 44(1)(c) yn effeithio arno i wneud cais i lys ynadon i gael ei ddigolledu. Pan fo’r amgylchiadau a nodir yn is-adran (2) wedi eu bodloni (h.y. bod y person wedi dioddef colled neu ddifrod oherwydd bod yr eiddo wedi ei gymryd, ac nad yw’r golled neu’r difrod wedi digwydd oherwydd ei esgeulustod neu ei fethiant i weithredu), caiff y llys orchymyn i’r awdurdod lleol ddigolledu’r ceisydd.
Adran 49 - Hysbysiadau cosb benodedig
81.Mae’r adran hon yn darparu manylion ynghylch pa bryd y caiff swyddog awdurdodedig ddyroddi hysbysiad cosb benodedig mewn cysylltiad â throsedd sy’n gysylltiedig â’r gofrestr. Gall cosb benodedig gael ei dyroddi ar gyfer y troseddau a ganlyn:-
Person cofrestredig sy’n cynnal busnes tybaco neu nicotin mewn mangre ac eithrio’r rhai a nodir yng nghofnod y person ar y gofrestr;
Person cofrestredig sy’n cynnal busnes tybaco neu nicotin mewn mangre sy’n strwythur symudol, megis stondin neu gerbyd, mewn ardal awdurdod lleol ac eithrio’r rhai a nodir yng nghofnod y person ar y gofrestr; a
Pherson cofrestredig sy’n methu â chydymffurfio ag adran 33 (dyletswydd i roi hysbysiad o newidiadau penodol).
82.Caniateir i hysbysiadau cosb benodedig gael eu dyroddi i berson, partneriaeth neu gymdeithas anghorfforedig. Mae talu hysbysiad cosb benodedig yn rhyddhau’r person y credir ei fod wedi cyflawni trosedd o gael ei euogfarnu am y drosedd mewn llys. Mae’r adran hefyd yn cyfeirio at Atodlen 1 ar gosbau penodedig (am sylwebaeth ar hyn, gweler Atodlen 1 isod).
Adran 50 - Dehongli’r Bennod hon
83.Mae’r adran hon yn nodi ystyr termau allweddol a ddefnyddir yn y Bennod hon.
Pennod 3: Gwaharddiad Ar Werthu Tybaco a Chynhyrchion Nicotin
Adran 51 - Gorchmynion mangre o dan gyfyngiad: trosedd o ran tybaco neu nicotin
84.Mae’r adran hon yn diwygio adran 12D o Ddeddf Plant a Phobl Ifanc 1933. Mae’r ddarpariaeth honno yn nodi nifer o droseddau sy’n drosedd dybaco neu nicotin (“tobacco or nicotine offence”) at ddibenion adran 12A o’r Ddeddf honno. Caniateir i orchmynion mangre o dan gyfyngiad a gorchmynion gwerthu o dan gyfyngiad gael eu gwneud mewn cysylltiad â phersonau sydd wedi eu heuogfarnu o droseddau o ran tybaco neu nicotin. Mae’r diwygiad i adran 12D yn darparu pŵer i Weinidogion Cymru i wneud rheoliadau er mwyn ychwanegu troseddau newydd at y rheini y caniateir eu defnyddio i gefnogi cais i wneud gorchymyn mangre o dan gyfyngiad.
Pennod 4 - Rhoi Tybaco Etc. I Bersonau O Dan 18 Oed
Adrannau 52 a 53 - Y drosedd o roi tybaco etc. i bersonau o dan 18 oed a Threfniadau mewn cysylltiad â rhoi tybaco etc.
85.Mae adran 52 yn ei gwneud yn drosedd rhoi tybaco, papurau sigaréts neu gynhyrchion nicotin wrth ddanfon nwyddau i berson sydd o dan 18 oed. Mae’r drosedd yn gymwys oni bai ei fod yng nghwmni rhywun sy’n 18 oed neu’n hŷn, neu fod y rhoi yn digwydd fel rhan o’u masnach, eu proffesiwn, eu busnes neu eu cyflogaeth (er enghraifft, pan fo cyflogai yn rhoi tybaco neu gynhyrchion nicotin i gydweithiwr sydd o dan 18 oed i fynd â hwy i ran arall o’r siop).
86.Er mwyn osgoi cyflawni trosedd, pan fo tybaco, papurau sigaréts neu gynhyrchion nicotin wedi eu cynnwys mewn pryniant o nwyddau (pa un ai ar eu pennau eu hunain neu fel rhan o bryniant mwy), gallai fod angen i’r person sy’n danfon y nwyddau, er enghraifft, dynnu unrhyw dybaco, papurau sigaréts neu gynhyrchion nicotin o’r danfoniad os nad yw wedi ei fodloni bod y person sy’n cael y nwyddau yn 18 oed neu’n hŷn.
87.Mae’r drosedd hefyd yn cynnwys unrhyw dybaco, papurau sigaréts neu gynhyrchion nicotin sydd wedi eu prynu o bell (er enghraifft, dros y ffôn neu drwy’r rhyngrwyd) i’w casglu o fangre yng Nghymru (y cyfeirir ato’n aml fel “clicio a chasglu”).
88.Dim ond yn y llys ynadon y caniateir gwrando achos am y drosedd a chaniateir i’r drosedd gael ei chosbi ar euogfarn drwy ddirwy nad yw’n uwch na lefel 4 ar y raddfa safonol. Nodir y lefelau ar y raddfa safonol yn adran 37 o Ddeddf Cyfiawnder Troseddol 1982.
89.Ni chyflawnir trosedd os yw’r tybaco, y papurau sigaréts neu’r cynhyrchion nicotin wedi eu lapio a’u selio neu pe na allai’r cyhuddedig fod wedi amau’n rhesymol o olwg y person ei fod o dan 18 oed. Er enghraifft, gallai’r cynhyrchion fod wedi eu selio mewn amlen, neu wedi eu lapio mewn papur brown ac wedi eu selio â thâp. Hefyd, rhaid i’r parsel fod ag arno gyfeiriad y person y dylid danfon y parsel iddo.
Adran 54 - Gorfodi
90.Mae adran 5 o Ddeddf Plant a Phobl Ifanc (Amddiffyn rhag Tybaco) 1991 yn ei gwneud yn ofynnol i awdurdodau lleol ystyried, o leiaf unwaith y flwyddyn, a yw’n briodol iddynt gynnal rhaglen o gamau gorfodi sy’n ymwneud â gwahanol droseddau sy’n gysylltiedig â thybaco. Mae rhaglen orfodi yn golygu dwyn erlyniadau, ymchwilio i gwynion a chymryd camau i ostwng troseddau.
91.Mae adran 54 yn diwygio adran 5 o Ddeddf 1991 i wneud y drosedd o roi tybaco, papurau sigaréts neu gynhyrchion nicotin i berson o dan 18 oed, fel y manylir arni yn adran 52, yn un o’r troseddau y mae rhaid i awdurdod lleol yng Nghymru ystyried rhaglen orfodi mewn cysylltiad â hwy.
Adran 55 - Dehongli’r Bennod hon
92.Mae’r adran hon yn nodi ystyr termau allweddol a defnyddir yn y Bennod hon.
93.Diffinnir “cynnyrch nicotin” drwy gyfeirio at reoliadau a wneir o dan adran 92 o Ddeddf Plant a Theuluoedd 2014. Mae’r ddarpariaeth honno yn caniatáu i’r Ysgrifennydd Gwladol wneud rheoliadau sy’n gwahardd gwerthu cynhyrchion nicotin i bersonau o dan 18 oed yng Nghymru a Lloegr. Mae’r drosedd o dan adran 52 yn gymwys i gynhyrchion nicotin y gwaherddir eu gwerthu i’r rheini o dan 18 oed yn unol â’r rheoliadau hynny.
94.Caiff rheoliadau o dan adran 92 o Ddeddf 2014 wneud darpariaeth wahanol mewn cysylltiad â chynhyrchion nicotin penodol. Er enghraifft, caniateir i rai cynhyrchion nicotin gael eu gwahardd i’w gwerthu i’r rheini o dan 16 oed yn unig. Mae diffinio “cynnyrch nicotin” drwy gyfeirio at reoliadau o dan adran 92 o Ddeddf 2014 yn sicrhau mai dim ond os yw’r cynnyrch nicotin o dan sylw wedi ei wahardd i’w werthu i’r person o dan 18 oed y mae wedi ei roi iddo y cyflawnir y drosedd o dan adran 52.
