Adrannau 54-61 – Asesiadau ACC
57.Mae adran 54 yn caniatáu i ACC asesu’r dreth ddatganoledig sydd i’w chodi pan fo o’r farn bod angen gwneud iawn am dreth a gollwyd os nad aseswyd swm y dylid bod wedi ei asesu, os yw swm a aseswyd yn llai nag y dylasai fod, neu os yw ymwared a roddwyd yn ormodol neu wedi dod yn ormodol.
58.Mae adran 55 yn darparu y caiff ACC wneud asesiad er mwyn adennill ad-daliad treth gormodol, gan gynnwys unrhyw log y gellid bod wedi ei dalu.
59.Mae adrannau 56 a 57 yn darparu bod cyfeiriadau at “asesiad ACC” i olygu asesiadau a wneir o dan adrannau 54 neu 55 a bod cyfeiriadau at y trethdalwr o dan adrannau 58 i 61 i olygu’r person y mae’r dreth ddatganoledig i’w chodi arno, ac mewn perthynas ag asesiad i adennill ad-daliad treth gormodol, y person y gwnaed yr ad-daliad treth gormodol iddo.
60.Mae adran 58 yn cyfyngu ar yr amgylchiadau pan ganiateir i ACC wneud asesiad i ddau achos. Yr achos cyntaf yw sefyllfa sy’n codi o ganlyniad i ymddygiad diofal neu fwriadol y trethdalwr (a ddiffinnir yn adran 60), person sy’n gweithredu ar ran y trethdalwr neu berson a oedd mewn partneriaeth (a ddiffinnir yn adran 192) â’r trethdalwr ar yr adeg berthnasol. Yr ail achos y caniateir gwneud asesiad ynddo yw amgylchiadau pan nad oes gan ACC hawl i gynnal ymholiad i ffurflen dreth (fel arfer am fod y terfyn amser ar gyfer gwneud hynny wedi dod i ben) neu bod ACC wedi cynnal ymholiad, ac ar yr adeg y daeth yr ymholiad i ben (neu y daeth hawl ACC i gynnal ymholiad i ben), na fyddai wedi bod yn rhesymol disgwyl i ACC fod yn ymwybodol o’r wybodaeth y mae’n ystyried yn awr y gallai arwain at golli treth neu ad-daliad treth gormodol yn ystod cyfnod yr ymholiad. Mae is-adran (4) yn gwahardd ACC rhag gwneud asesiad o dan y darpariaethau hyn os gellir priodoli’r sefyllfa i gamgymeriad wrth gyfrifo’r rhwymedigaeth i dreth a oedd yn gyson â’r arfer a oedd yn bodoli’n gyffredinol ar yr adeg y dychwelwyd y ffurflen.
61.Mae adran 59 yn darparu’r terfynau amser ar gyfer asesiadau ACC. Y terfyn amser cyffredinol yw 4 blynedd ar ôl y dyddiad ffeilio, neu 4 blynedd ar ôl y dyddiad y dychwelwyd y ffurflen dreth os oedd hynny’n hwyrach. Caiff y terfyn amser hwn ei ymestyn i 6 mlynedd os gellir priodoli colli’r dreth i ddiofalwch ar ran y trethdalwr neu berson cysylltiedig, neu 20 mlynedd pan fo colli’r dreth wedi ei beri’r fwriadol gan y trethdalwr neu gan berson cysylltiedig. Nid yw asesiad ACC i adennill ad-daliad treth gormodol yn hwyr os caiff ei wneud o fewn 12 mis i’r ad-daliad hwnnw (hyd yn oed mewn achosion pan fyddai, fel arall, oddi allan i’r terfyn amser o 4, 6 neu 20 mlynedd). Os yw trethdalwr wedi marw, rhaid i ACC gynnal asesiad o gynrychiolwyr personol trethdalwr o fewn 4 blynedd i’r farwolaeth, a dim ond os nad oedd y dyddiad perthnasol yn gynharach na 6 mlynedd cyn y farwolaeth. Mae’r adran hefyd yn egluro bod rhaid i unrhyw wrthwynebiad i asesiad gan ACC ar sail y terfynau amser gael ei wneud ar ffurf adolygiad neu apêl yn erbyn yr asesiad o dan Ran 8.
62.Mae adran 61 yn ei gwneud yn ofynnol i ACC ddyroddi hysbysiad am asesiad i’r trethdalwr. Mae’n ofynnol i’r trethdalwr dalu’r swm a aseswyd o fewn 30 o ddiwrnodau i’r dyddiad y dyroddir yr hysbysiad.
