Rhan 2 - Prynwr sy’n unigolyn: trafodiadau annedd unigol
Trafodiadau eiddo preswyl cyfraddau uwch
194.Mae Rhan 2 yn nodi pa bryd y mae trafodiad trethadwy y mae unigolyn yn ymgymryd ag ef ac sy’n ymwneud ag annedd unigol yn “trafodiad eiddo preswyl cyfraddau uwch”. Er mwyn i drafodiad fod yn “trafodiad eiddo preswyl cyfraddau uwch”, rhaid iddo fod o fewn paragraff 3(2) ac o fewn paragraff 5.
195.Mae paragraff 3 yn pennu bod trafodiad yn drafodiad eiddo preswyl cyfraddau uwch pan fo’r prynwr yn unigolyn; prif destun y trafodiad yn brif fuddiant mewn annedd; a’r gydnabyddiaeth drethadwy ar gyfer y trafodiad yn £40,000 neu ragor. Fodd bynnag, nid yw trafodiad sy’n bodloni’r meini prawf yn y paragraff hwn yn drafodiad eiddo preswyl cyfraddau uwch os yw’r annedd a gaffaelir, ar ddiwedd y diwrnod y mae’r trafodiad yn cael effaith, yn ddarostyngedig i les (sy’n cael ei dal gan rywun nad yw’n gysylltiedig â’r prynwr, a bod gan y les gyfnod o fwy na 21 o flynyddoedd yn weddill) a bod prif destun y trafodiad yn rifersiwn ar y les honno, sef y bydd y buddiant a gafaelir gan y prynwr yn cael ei ddal yn ddarostyngedig i’r les honno. Rhestrir eithriadau eraill i’r hyn a ystyrir yn drafodiad eiddo preswyl cyfraddau uwch ym mharagraff 3(5), sef “eithriad ar gyfer buddiant yn yr un annedd” ac “eithriad ar gyfer disodli prif breswylfa” a nodir ym mharagraffau 7 ac 8, yn y drefn honno, o’r Atodlen.
196.Mae paragraff 4 yn pennu bod “rhyng-drafodiadau” (a nodir ym mharagraff 9) hefyd yn drafodiadau eiddo preswyl cyfraddau uwch.
Prynwr sydd â phrif fuddiant mewn annedd arall
197.Pan fo prynwr eisoes yn berchen ar annedd a bod i’r annedd honno werth marchnadol o £40,000 neu ragor, mae paragraff 5 yn datgan ei bod i’w hystyried wrth benderfynu a yw’r trafodiad newydd yn drafodiad eiddo preswyl cyfraddau uwch ai peidio. Mae paragraff 5 i’w ddiystyru, fodd bynnag, pan fo’r buddiant yn rifersiwn ar les sy’n cael ei dal gan berson nad yw’n gysylltiedig â’r prynwr, a bod gan y les gyfnod o fwy na 21 o flynyddoedd yn weddill.
198.Mae paragraffau 5(3)–(6) yn nodi sut y mae gwerthoedd cyfrannau llesiannol priodol annedd y mae prynwr eisoes yn berchen arni i’w pennu pan fo’r eiddo yn cael ei ddal ar y cyd a bod mwy nag un person â buddiant llesiannol o ganlyniad i hynny. Mae’n egluro bod gwerth buddiant y prynwr yn seiliedig ar ei fuddiant llesiannol unigol yn hytrach na gwerth y prif fuddiant cyfan mewn unrhyw eiddo preswyl y mae eisoes yn berchen arno neu arnynt. Os yw’r prynwr yn briod neu mewn partneriaeth sifil, caiff ei brif fuddiant ei gyfuno â phrif fuddiant ei briod neu bartner sifil oni bai nad ydynt yn cyd-fyw fel y’i diffinnir gan baragraff 25(3).
Dau brynwr neu ragor
199.Pan fo mwy nag un prynwr yn ymwneud â’r trafodiad, a phob un ohonynt yn unigolyn, mae paragraff 6 yn nodi bod y trafodiad yn drafodiad eiddo preswyl cyfraddau uwch os yw’r trafodiad yn bodloni’r amodau ym mharagraff 3 mewn cysylltiad ag unrhyw un neu ragor o’r prynwyr. Mae rhyng-drafodiadau (gweler paragraff 9) hefyd yn drafodiadau eiddo preswyl cyfraddau uwch pan fo’r amodau a nodir ym mharagraff 9 yn gymwys mewn cysylltiad ag unrhyw un neu ragor o’r prynwyr.
Eithriad ar gyfer buddiant yn yr un brif breswylfa
200.Mae paragraff 7 yn darparu ar gyfer eithriad pan fo’r prynwr yn caffael buddiant atodol yn ei unig breswylfa neu ei brif breswylfa. Bydd hyn yn cynnwys sefyllfaoedd sy’n ymwneud â phrif breswylfa megis trafodiadau breinio ar y cyd, estyniadau i lesoedd a roddir fel les olynol yn hytrach na thrwy ildio les a’i rhoi drachefn, a throsglwyddo ecwiti pan fo prynwr yn caffael buddiant ei gydberchennog yn yr annedd.
Eithriad ar gyfer disodli prif breswylfa
201.Pan fwriedir i’r annedd a brynir ddisodli unig breswylfa neu brif breswylfa’r prynwr, mae paragraff 8 yn nodi nad yw’r trafodiad yn drafodiad eiddo preswyl cyfraddau uwch, os yw’n bodloni’r amodau a restrir ym mharagraff 8. Mae’r amodau hyn yn cynnwys bod y prynwr yn bwriadu i’r annedd newydd fod ei unig breswylfa, bod y prynwr neu briod neu bartner sifil y prynwr yn gwerthu annedd arall yn ystod y cyfnod o 3 blynedd cyn y dyddiad y mae trafodiad yr eiddo newydd yn cael effaith, ni chaiff y prynwr na phriod neu bartner sifil y prynwr gadw prif fuddiant yn yr annedd honno a werthwyd, mai’r annedd honno a werthwyd oedd hefyd yn unig breswylfa neu brif breswylfa’r prynwr yn ystod y cyfnod hwnnw o 3 blynedd ac nad yw’r prynwr na’i briodi neu bartner sifil wedi caffael eiddo arall gyda’r bwriad iddi fod ei unig breswylfa neu ei brif breswylfa ar unrhyw adeg rhwng gwerthu ei hen eiddo a chaffael yr eiddo newydd.
202.Mae set debyg o reolau yn gymwys pan fo’r brif breswylfa newydd yn cael ei chaffael cyn i’r hen brif breswylfa gael ei gwerthu. Yn yr achosion hynny caiff y prynwr hawlio’r elfen treth cyfraddau uwch yn ôl unwaith y gwerthir y brif breswylfa flaenorol (cyn belled â bod hynny’n digwydd o fewn 3 blynedd o’r dyddiad y mae trafodiad sy’n ymwneud â’r brif breswylfa newydd yn cael effaith). Nid yw’r amod sy’n ei gwneud yn ofynnol bod y prynwr neu briod neu bartner sifil y prynwr yn peidio â chadw prif fuddiant yn ei unig breswylfa neu ei brif breswylfa flaenorol yn gymwys i’r priod neu’r partner sifil, fodd bynnag, os nad ydynt yn cyd-fyw, fel y diffinnir hynny ym mharagraff 25(3), ar y dyddiad y mae’r trafodiad o dan sylw yn cael effaith.
Disodli prif breswylfa: trafodiadau yn ystod y cyfnod interim
203.Mae paragraff 9 yn nodi’r rheolau ar gyfer “rhyng-drafodiadau”. Trafodiadau yw’r rhain sy’n ymwneud â chaffael annedd yn ystod y “cyfnod interim”. Yn fras, y cyfnod interim yw’r cyfnod rhwng bod y prynwr yn gwerthu ei unig breswylfa neu ei brif breswylfa ac yn disodli ei unig breswylfa neu ei brif breswylfa flaenorol. Mae’r rheolau yn darparu bod unrhyw ryng-drafodiadau sy’n digwydd rhwng bod y prynwr yn gwerthu ei brif breswylfa flaenorol ac yn caffael ei brif breswylfa newydd yn drafodiadau eiddo preswyl cyfraddau uwch. Pan nad oedd y rhyng-drafodiad yn agored i dreth fel trafodiad eiddo preswyl cyfraddau uwch oherwydd nad oedd y prynwr yn berchen ar unrhyw eiddo preswyl arall ond ei fod wedi hynny yn caffael ail eiddo preswyl y mae amodau sy’n ymwneud â disodli prif breswylfa yn gymwys iddo, fel y’u nodir yn y Ddeddfwriaeth berthnasol sy’n rheoli’r trafodiadau hyn mewn rhannau eraill o’r DU, bydd angen ailasesu’r rhyng-drafodiad yr ymgymerwyd ag ef yng Nghymru er mwyn penderfynu a yw’r rhyng-drafodiad hwnnw yn agored yn awr i dreth trafodiadau eiddo preswyl cyfraddau uwch. Pan fo’r rhyng-drafodiad yn drafodiad eiddo cyfraddau uwch o ganlyniad i’r rheolau hyn, rhaid i’r prynwr ddychwelyd ffurflen dreth (gweler paragraff 24) i ACC ar gyfer y trafodiad hwnnw. Rhaid i’r ffurflen dreth hon gynnwys hunanasesiad a chael ei dychwelyd cyn diwedd 30 o ddiwrnodau sy’n dechrau â’r diwrnod drannoeth diwedd y cyfnod interim.
