Atodlen 18 – Rhyddhad elusennau
382.Mae’r Atodlen hon yn darparu rhyddhad (a elwir yn “rhyddhad elusennau”) rhag treth trafodiadau tir pan fo’r prynwr, neu un o’r prynwyr, mewn trafodiad tir yn elusen gymwys, yn ddarostyngedig i fodloni amodau penodol. Darperir rhyddhad elusennau er mwyn sicrhau y gellir defnyddio adnoddau’r elusen i hybu amcanion elusennol yr elusen yn hytrach na thalu treth trafodiadau tir.
Trafodiadau sy’n gymwys i gael rhyddhad
383.Mae elusen (“E”) sy’n brynwr mewn drafodiad tir yn “elusen gymwys” os yw’n bwriadu dal holl destun y trafodiad at “ddibenion elusennol cymwys”.
384.Fodd bynnag, pan fo E yn brynwr yn y trafodiad tir gydag un neu ragor o brynwyr eraill, mae E yn “elusen gymwys” a gall hawlio rhyddhad rhannol rhag treth trafodiadau tir os yw E yn bwriadu dal ei chyfran anrhanedig o destun y trafodiad at ddibenion elusennol cymwys.
385.Mae elusen yn dal testun y trafodiad at “ddibenion elusennol cymwys” os yw’r elusen honno neu elusen arall yn ei ddefnyddio at ddibenion elusennol; neu fel buddsoddiad y defnyddir yr elw ohono i hybu dibenion elusennol y prynwr. At ddibenion y rhyddhad hwn, mae i “diben elusennol” yr ystyr a roddir i “charitable purpose” gan adran 2 o Ddeddf Elusennau 2011, ac mae i “elusen” yr ystyr a roddir i “charity” gan Ran 1 o Atodlen 6 i Ddeddf Cyllid 2010.
Tynnu rhyddhad elusennau yn ôl
386.Caiff rhyddhad elusennau ei dynnu’n ôl, neu ei dynnu’n ôl yn rhannol, o dan yr amgylchiadau a ganlyn:
Os-
yw digwyddiad datgymhwyso yn digwydd cyn diwedd 3 blynedd sy’n dechrau â’r dyddiad y mae’r trafodiad yr hawliwyd rhyddhad elusennau ar ei gyfer (“y trafodiad a ryddheir”) yn cael effaith, neu
os yw’r digwyddiad datgymhwyso yn digwydd oherwydd trefniadau a wnaed yn ystod y cyfnod hwnnw o 3 blynedd neu mewn perthynas â’r trefniadau hynny,
ac
ym mhob achos, os yw E, ar adeg y digwyddiad datgymhwyso, yn dal buddiant trethadwy a gaffaelwyd o dan y trafodiad a ryddheir neu’n dal buddiant trethadwy sy’n deillio o’r buddiant a gaffaelwyd o dan y trafodiad a ryddheir.
387.Diffinnir “digwyddiad datgymhwyso” ym mharagraff 2(4) fel pan fo E yn peidio â bod yn sefydledig at ddibenion elusennol yn unig; neu pan fo’r holl destun neu unrhyw ran o’r testun a gaffaelir o dan y trafodiad perthnasol (neu unrhyw fuddiant neu hawl sy’n deillio ohono) yn cael ei ddefnyddio neu ei ddal at ddibenion nad ydynt yn ddibenion elusennol cymwys.
388.Pan fo’r trafodiad a ryddheir yn dod yn agored i dreth trafodiadau tir, y swm sydd i’w godi yw’r swm o dreth a fyddai wedi bod i’w godi, neu gyfran briodol o’r swm hwnnw, pe na bai’r trafodiad wedi ei ryddhau rhag treth trafodiadau tir yn wreiddiol. Pennir “cyfran briodol” yn y cyd-destun hwn drwy ystyried yr hyn a gaffaelwyd yn y trafodiad a ryddheir ac a ddelir o hyd gan E, a’r hyn a ddefnyddir gan E at ddibenion anelusennol.
Elusen nad yw’n elusen gymwys
389.Mae paragraff 5 yn gwneud darpariaeth i ryddhad elusennau fod ar gael pan fo elusen (“E”) yn brynwr ond nid yn elusen gymwys ond yn bwriadu dal y rhan fwyaf o’i chyfran o destun y trafodiad at ddibenion elusennol cymwys o hyd. Yn y sefyllfa hon mae E yn gymwys i gael rhyddhad elusennau, ac mae’r rheolau sy’n ymwneud â digwyddiadau datgymhwyso (paragraff 4) yn gymwys fel yr amlinellwyd eisoes (yn ddarostyngedig i’r addasiadau ym mharagraff 5(4)) ond mae hynny’n cynnwys y gellir tynnu’r rhyddhad yn ôl yn llwyr neu’n rhannol os yw-
E yn trosglwyddo prif fuddiant yn nhestun cyfan y trafodiad a ryddheir neu ran ohono; neu
E yn rhoi les rhent isel am bremiwm am resymau eraill ac eithrio dibenion elusennol E.
390.Yn yr Atodlen hon, rhoddir les am bremiwm os oes cydnabyddiaeth ac eithrio rhent ac mae les yn les “rhent isel” os yw’r rhent blynyddol yn llai na £1000 y flwyddyn.
Pryniant ar y cyd gan elusen gymwys a pherson arall: rhyddhad rhannol
391.Mae paragraff 6 o’r Atodlen hon yn gwneud darpariaeth ar gyfer rhyddhad rhannol i gydbrynwyr:
pan geir dau brynwr neu ragor o dan drafodiad tir;
pan fo’r prynwyr yn caffael y tir fel tenantiaid ar y cyd;
pan fo o leiaf un o’r prynwyr yn elusen gymwys a bod o leiaf un o’r prynwyr eraill yn berson arall nad yw’n elusen gymwys; a
pan na fo’r prynwr yn ymrwymo i’r trafodiad i osgoi talu’r dreth trafodiadau tir.
392.Cyfrifir rhyddhad rhannol drwy ostwng y dreth sy’n ddyledus ar y trafodiad yn ôl swm y rhyddhad a ddarperir o dan is-baragraff (3). Mae hyn yn datgan bod y rhyddhad sydd ar gael yn gyfwerth â’r “gyfran berthnasol” o’r dreth y byddid wedi ei chodi ar y trafodiad fel arall.
393.Ystyr y gyfran berthnasol yw’r isaf o gyfran testun y trafodiad a gaffaelir gan yr holl elusennau cymwys (P1); a’r gyfran o’r gydnabyddiaeth drethadwy a roddir gan yr elusennau cymwys (P2).
Tynnu rhyddhad rhannol yn ôl
394.Mae paragraff 7 o’r Atodlen yn darparu ar gyfer tynnu rhyddhad rhannol yn ôl pan ddarperir rhyddhad elusennau o dan baragraff 6 ond bod digwyddiad datgymhwyso yn digwydd. Rhaid i’r digwyddiad datgymhwyso ddigwydd cyn diwedd cyfnod o 3 blynedd o’r dyddiad y mae’r trafodiad yn cael effaith, neu’n unol â threfniadau a wnaed cyn diwedd y cyfnod hwnnw o 3 blynedd. At hynny, ar adeg y digwyddiad datgymhwyso, rhaid i’r elusen (“E”) ddal buddiant trethadwy yn y testun a gaffaelir o dan y trafodiad perthnasol, neu fuddiant sy’n deillio o’r testun hwnnw.
395.Mae is-baragraff (5) yn darparu mai’r swm o dreth sydd i’w chodi yw’r swm o ryddhad a roddir o dan baragraff 6, neu gyfran briodol o’r rhyddhad hwnnw. Cyfrifir cyfran y rhyddhad yn ôl is-baragraff (7) neu (8); bydd yr union gyfrifiad a godir yn dibynnu ar ba un ai P1 neu P2 oedd y swm isaf yn y cyfrifiad o dan baragraff 6.
396.Mae is-baragraff (9) yn darparu bod rhaid ystyried, wrth bennu’r cyfrannau priodol, beth a gaffaelir gan E, beth a ddaliwyd gan E ar adeg y digwyddiad datgymhwyso, ac i ba raddau y defnyddir neu y delir yr hyn a ddaliwyd gan E ar adeg y digwyddiad datgymhwyso at ddibenion anelusennol.
Rhyddhad rhannol: elusen nad yw’n elusen gymwys
397.Mae paragraff 8(1) yn darparu o dan ba amodau y mae elusen (“E”) nad yw’n elusen gymwys yn gymwys ar gyfer rhyddhad rhannol o dan baragraffau 6 a 7, sef:
pan fo E yn caffael tir ar y cyd â phrynwr anelusennol fel tenantiaid ar y cyd;
pan na fo E yn elusen gymwys;
pan fo’r darpariaethau rhyddhad rhannol yn gymwys pe bai E yn elusen gymwys; a
pan fo E yn bwriadu dal y rhan fwyaf o’i chyfran o’r eiddo at ddibenion elusennol cymwys.
398.Pan fo paragraff 7 (tynnu rhyddhad rhannol yn ôl) yn gymwys, mae is-baragraff (2) yn darparu bod digwyddiad datgymhwyso yn cynnwys:
unrhyw drosglwyddiad gan E o brif fuddiant yn nhestun cyfan y trafodiad perthnasol neu unrhyw ran ohono; a
unrhyw les rhent isel a roddir am bremiwm gan E am y testun cyfan hwnnw neu unrhyw ran ohono.
399.Mae paragraff 7 yn ddarostyngedig i addasiadau.
Cymhwyso’r Atodlen hon i ymddiriedolaethau penodol
400.Mae rhyddhad elusennau ar gael i ymddiriedolaethau elusennol yn yr un ffordd ag y mae’n gymwys i elusennau. Ymddiriedolaeth elusennol yw ymddiriedolaeth lle mae’r holl fuddiolwyr yn elusennau neu gynllun ymddiriedolaeth unedau lle mae’r holl ddeiliaid unedau yn elusennau.
