Rhan 5 - Darpariaethau Nad Ydynt Ond Yn Gymwys I Gontractau Diogel
Pennod 1
Adran 102 – Trosolwg o’r Rhan
277.Mae adrannau 103 i 110 yn pennu darpariaethau sy’n gymwys i gontractau diogel yn unig.
Pennod 2 - Amrywio Contractau
278.Ystyr amrywio contract yw newid telerau’r contract ar ôl i’r contract ddod i rym. Diffinnir ‘amrywiad’ yn adran 247, ac mae’n cynnwys tynnu ymaith neu ychwanegu telerau yn ogystal â diwygio telerau presennol. Nid yw unrhyw newid yn y landlord neu ddeiliad y contract yn amrywiad (ymdrinnir â hyn o dan adran 40).
Adran 103 – Amrywio
279.Pan fo un o delerau contract diogel yn ymgorffori’r adran hon heb ei haddasu bydd yn darparu mai dim ond yn unol â thelerau sy’n ymgorffori adrannau 104 i 108 y caniateir ymgorffori’r contract, neu o ganlyniad i ddeddfwriaeth a wneir gan Gynulliad Cenedlaethol Cymru neu’r Senedd. Mae’r adran hon yn ddarpariaeth sylfaenol, ac mae adran 103(1)(b) a (2) yn ddarpariaethau sylfaenol y mae’n rhaid eu hymgorffori heb eu haddasu fel telerau contractau diogel. Diben hyn yw sicrhau nad yw amrywiadau i gontractau diogel yn tanseilio gweithredu darpariaethau sylfaenol y Ddeddf na darpariaethau atodol a wneir o dan y Ddeddf.
Adrannau 104 – Amrywio’r rhent ac Adran 105 – Amrywio cydnabyddiaeth arall
280.Mae’r ddwy adran hon yn ddarpariaethau sylfaenol, sydd i’w hymgorffori fel telerau sylfaenol contract diogel os oes rhent neu gydnabyddiaeth arall yn daladwy (er y gellir eu hepgor neu eu haddasu yn unol ag adran 20). Bydd telerau sy’n ymgorffori’r adrannau hyn heb eu haddasu yn pennu sut y caniateir amrywio telerau’r contract mewn perthynas â rhent neu gydnabyddiaeth arall (sef telerau sy’n ymwneud â materion allweddol). Rhaid i ddeiliad y contract o dan gontract diogel gael dau fis o rybudd o unrhyw newid yn swm y rhent neu gydnabyddiaeth arall sy’n daladwy. Mae’r darpariaethau yn caniatáu amrywio yn flynyddol.
Adran 106 - Amrywio telerau sylfaenol
281.Os yw’r adran hon wedi ei hymgorffori fel un o delerau contract diogel, heb ei haddasu, caniateir amrywio telerau sylfaenol y contract diogel os yw’r landlord a deiliad y contract yn cytuno. Pennir eithriadau i hyn yn y teler o’r contract sy’n ymgorffori adran 108. Mae adran 108(2) yn rhestru darpariaethau sylfaenol penodol na ellir fyth eu hamrywio (mae’r rhain yn cyfateb i’r darpariaethau sylfaenol a restrir yn adran 20 y mae’n rhaid eu hymgorffori fel telerau pob contract diogel heb eu haddasu (megis adran 55 sy’n ymdrin ag ymddygiad gwaharddedig). Rhaid i unrhyw amrywiad a ganiateir i deler sylfaenol wella sefyllfa deiliad y contract hefyd.
Adran 107 – Amrywio telerau atodol a thelerau ychwanegol
282.Os yw’r adran hon wedi ei hymgorffori fel un o delerau contract diogel, heb ei haddasu, caniateir amrywio telerau atodol ac ychwanegol y contract, naill ai drwy gytundeb rhwng y landlord a deiliad y contract, neu wrth i’r landlord roi hysbysiad i ddeiliad y contract i’r perwyl bod teler o’r fath i gael ei amrywio. Ond mae hyn yn ddarostyngedig i’r cyfyngiadau ar amrywio a bennir yn y teler o’r contract sy’n ymgorffori adran 108(4) a (5). Os gwneir yr amrywiad drwy hysbysiad, rhaid i’r landlord roi hysbysiad rhagarweiniol i ddeiliad y contract cyn i’r amrywiad ddigwydd, gan roi gwybodaeth am yr hyn y bwriedir ei amrywio a rhoi cyfle rhesymol i ddeiliad y contract wneud sylwadau. Ar ôl gwneud hynny, caiff y landlord wedyn ddyroddi hysbysiad pellach sy’n roi gwybod i ddeiliaid y contract am yr amrywiad arfaethedig a pha bryd y bydd yn cael effaith.
Adran 108 – Cyfyngiad ar amrywio
283.Diben yr adran hon (ynghyd ag adran 103) yw sicrhau na all y partïon i gontract, ar unrhyw adeg yn ystod oes y contract, amrywio’r contract er mwyn tanseilio darpariaethau’r Ddeddf hon sy’n ymdrin ag ymgorffori ac addasu darpariaethau sylfaenol (gweler adrannau 20 a 21). Mae’r paragraffau sy’n dilyn yn crynhoi effaith adran 108 yn fanylach, ond yn gyffredinol, ni chaniateir unrhyw amrywiad yn ystod oes y contract, a fyddai’n arwain at gynnwys telerau yn y contract na fyddent wedi eu caniatáu o dan adran 20 neu adran 21 pe byddent wedi eu cynnwys o’r cychwyn, neu na fyddai’n cynnwys telerau y byddai wedi bod yn ofynnol eu cynnwys o’r cychwyn o dan adran 20 neu adran 21.
284.Bydd un o delerau sylfaenol contract sy’n ymgorffori’r adran hon yn cyfyngu ar y modd y gellir amrywio telerau contract diogel. Bydd telerau sylfaenol sy’n ymgorffori is-adrannau (1) a (2) yn gwahardd amrywio telerau sylfaenol penodol o dan unrhyw amgylchiadau (oni bai y cânt eu hamrywio o ganlyniad i ddeddfwriaeth).
285.Mae teler sylfaenol mewn contract sy’n ymgorffori is-adran (3) yn darparu nad oes effaith i amrywiad o unrhyw deler sylfaenol arall oni fyddai, o ganlyniad i’r amrywiad, y ddarpariaeth sylfaenol yr oedd y teler yn ei hymgorffori yn cael ei hymgorffori heb ei haddasu o hyd, neu nad yw peidio â’i hymgorffori neu ei hymgorffori gydag addasiad yn gwella sefyllfa deiliad y contract, ym ei farn ef. Ystyr hyn yw, os nad yw un o delerau’r contract yn ymgorffori un o’r darpariaethau sylfaenol a restrir yn is-adran (2), y caniateir ei addasu neu ei hepgor mewn amgylchiadau penodol. Ond oni bai bod deiliad y contract o’r farn fod yr addasiad (neu’r dilead) yn gwella ei sefyllfa, mae’n debyg mai dim ond newidiadau cyfyngedig iawn a ganiateir.
286.Yn yr un modd, ni fydd amrywiad yn cael unrhyw effaith os yw’n golygu y bydd y teler sylfaenol yn anghydnaws ag unrhyw un neu ragor o’r telerau sylfaenol na chaniateir eu haddasu (hynny yw, rhai sy’n ymgorffori’r darpariaethau sylfaenol a restrir yn is-adran (2)).
287.Bydd telerau sylfaenol contract sy’n ymgorffori is-adrannau (4) a (5) yn cyfyngu ar y ffordd y gellir amrywio telerau, fel na allant wrthdaro ag unrhyw delerau sylfaenol (oni bai bod yr amrywiad yn deillio o ddeddfwriaeth).
288.Er mwyn sicrhau na ellir addasu’r gallu i amrywio telerau, mae’r adran hon ei hun yn ddarpariaeth sylfaenol y mae’n rhaid ei hymgorffori mewn contractau diogel heb ei haddasu.
Adran 109 – Datganiad amrywio ysgrifenedig
289.Pan fo’r adran hon wedi ei hymgorffori heb ei haddasu, os yw amrywiad wedi ei wneud yn unol â’r contract, neu o ganlyniad i ddeddfwriaeth, rhaid i’r landlord naill ai ddarparu ddatganiad ysgrifenedig o’r telerau a amrywiwyd neu ddarparu datganiad ysgrifenedig o’r contract meddiannaeth cyfan gyda’r telerau a amrywiwyd wedi eu cynnwys ynddo. Ond ni fydd y rhwymedigaeth hon yn gymwys os yw’r landlord eisoes wedi darparu hysbysiad amrywio (o dan delerau’r contract sy’n ymgorffori adrannau 104, 105(2) i (4) neu 107(1)(b) a (2) i (6)). Rhaid darparu’r datganiad ysgrifenedig o fewn 14 diwrnod o’r dyddiad yr amrywiwyd y contract, ac ni chaiff y landlord godi ffi am ei ddarparu.
Adran 110 – Methu â darparu datganiad ysgrifenedig etc.
290.Mae landlord sy’n methu â darparu datganiad ysgrifenedig yn unol ag un o delerau’r contract sy’n ymgorffori adran 109 yn atebol o dan adran 87 i dalu tâl digolledu i ddeiliad y contract. Mae’r adran hon hefyd yn darparu bod llog yn cronni ar y tâl digolledu os yw’r landlord yn methu â darparu’r datganiad.
Pennod 3 - Cyd-Ddeiliaid Contract: Tynnu’N Ôl
Adran 111 – Tynnu’n ôl
291.Pan fo’r adran hon wedi ei hymgorffori fel un o delerau contract diogel heb ei haddasu, os oes mwy nag un deiliad contract o dan y contract meddiannaeth, caiff unrhyw un o’r deiliaid contract hynny beidio â bod yn barti i’r contract, heb ddirwyn y contract i ben.
292.Yn yr amgylchiadau hynny, rhaid i ddeiliaid contract sy’n bwriadu gadael y contract diogel ddarparu ‘hysbysiad tynnu’n ôl’ i’r landlord, sy’n datgan ar ba ddyddiad y mae’n bwriadu peidio â bod yn barti i’r contract. Rhaid iddo hefyd ddarparu rhybudd ysgrifenedig i’r cyd-ddeiliaid contract eraill o’i fwriad i adael y contract, ynghyd â chopi o’r hysbysiad tynnu’n ôl, yr un pryd ag y rhoddir yr hysbysiad i’r landlord. Fel diogelwch ychwanegol, rhaid i’r landlord hefyd ddarparu rhybudd ysgrifenedig a chopi o’r hysbysiad i’r cyd-ddeiliaid contract eraill.
293.O dan deler yn y contract sy’n ymgorffori’r ddarpariaeth hon heb ei haddasu, os yw cyd-ddeiliad contract, yn hytrach na darparu hysbysiad tynnu’n ôl o dan yr adran hon, yn rhoi hysbysiad o dan deler yn y contract sy’n ymgorffori adran 163 (hysbysiad deiliad y contract i derfynu’r contract), mae’r hysbysiad hwnnw’n cael yr un effaith â hysbysiad tynnu’n ôl.
Adran 112 - Tynnu’n ôl: pŵer i ragnodi terfynau amser
294.Mae’r adran hon yn rhoi dyletswydd ar Weinidogion Cymru i ragnodi, at ddiben adran 111, gyfnod lleiaf o rybudd ar gyfer tynnu’n ôl o gontract cyd-feddiannaeth.
Pennod 4 - Delio
295.Mae Pennod 4 yn nodi darpariaethau penodol sy’n ymwneud â delio o dan gontractau diogel sef, yn benodol, y gallu i gymryd lletywr ac i drosglwyddo’r contract i olynydd posibl.
Adran 113 – Lletywyr
296.Os yw’r adran hon wedi ei hymgorffori fel un o delerau contract diogel heb ei haddasu, caiff deiliad y contract o dan gontract diogel gymryd lletywr heb gael caniatâd y landlord. Diffinnir ‘lletywr’ yn adran 244.
Adrannau 114 a 115 - Trosglwyddo i olynydd posibl
297.Os yw’r adran hon wedi ei hymgorffori fel un o delerau contract diogel heb ei haddasu, caiff deiliad contract o dan gontract diogel, gyda chydsyniad y landlord, drosglwyddo’r contract meddiannaeth i olynydd posibl neu, os oes mwy nag un olynydd posibl, i’r olynwyr hynny sy’n dymuno cael eu cynnwys yn y trosglwyddo. Os mai dim ond un deiliad contract sydd, mae olynydd posibl yn berson a fyddai’n gymwys i olynu i’r contract o dan adran 74 pe byddai deiliad y contract yn marw (gweler y nodyn uchod). Os oes cyd-ddeiliaid contract, mae olynydd posibl yn berson a fyddai’n gymwys i olynu i’r contract o dan adran 74 pe byddai cyd-ddeiliad contract yn marw ac mai’r person hwnnw oedd yr unig ddeiliad contract pan fu farw.
298.O dan adran 115, mae’r hyn y mae’n rhesymol i’r landlord roi sylw iddo wrth ystyried pa un ai i gydsynio i drosglwyddiad y gofynnir amdano o dan un o delerau’r contract sy’n ymgorffori adran 114, i’w benderfynu yn unol ag Atodlen 6 (gweler paragraff 11 yn arbennig). Mae paragraff 12 o Atodlen 6 yn galluogi’r landlord i’w gwneud yn amod cydsynio bod yr olynydd posibl i’w drin fel olynydd â blaenoriaeth neu olynydd wrth gefn mewn perthynas â’r contract meddiannaeth, os yw’r landlord yn ystyried mai effaith debygol cydsynio yw ymestyn yn sylweddol y cyfnod y mae’r contract meddiannaeth yn debygol o barhau mewn grym.
Pennod 5 - Contractau Safonol Ymddygiad Gwaharddedig
Adran 116 - Gorchymyn sy’n arddodi contract safonol cyfnodol oherwydd ymddygiad gwaharddedig, ac Adran 117 – Trosi i gontract diogel
299.Mae’r adran hon yn gymwys i gontract diogel gyda landlord cymunedol neu elusen gofrestredig, mewn amgylchiadau pan fo deiliad contract wedi torri’r teler sy’n ymgorffori adran 55 (ymddygiad gwrthgymdeithasol ac ymddygiad gwaharddedig arall).
300.Mae’r adran hon yn galluogi’r landlord, yn hytrach nag amcanu i droi allan, i wneud cais i’r llys am orchymyn sy’n dwyn y contract diogel i ben a rhoi ‘contract safonol ymddygiad gwaharddedig’ yn ei le, sef math o gontract safonol cyfnodol. Ni chaiff y llys wneud gorchymyn o’r fath oni fydd wedi ei fodloni bod y tor contract wedi digwydd, y byddai, fel arall, wedi gwneud gorchymyn adennill meddiant oherwydd y tor contract, y bydd y landlord yn darparu cymorth i ddeiliad y contract er mwyn rhwystro ymddygiad gwaharddedig pellach, a’i fod yn ystyried bod gwneud y gorchymyn yn rhesymol. Caiff Gweinidogion Cymru ddyroddi canllawiau ynglŷn â’r hyn y gellid ei gynnwys mewn rhaglen gymorth.
301.Bydd contract safonol ymddygiad gwaharddedig yn para 12 mis, y cyfeirir ato fel y ‘cyfnod prawf’. Gellir ymestyn y cyfnod prawf i 18 mis (gweler Atodlen 7).
302.Ar ddiwedd y cyfnod prawf daw contract safonol ymddygiad gwaharddedig i ben a bydd contract diogel yn cymryd ei le, ac eithrio pan fo paragraff 3(9) o Atodlen 7 yn gymwys. Mae paragraff 3(9) yn gymwys os yw landlord preifat nad yw’n elusen gofrestredig yn dod yn landlord cyn i’r cyfnod prawf ddod i ben. Yn yr amgylchiadau hynny, daw’r cyfnod prawf i ben, a bydd y contract yn parhau fel contract safonol (oherwydd adran 17(3)).
303.Mae Atodlen 7 yn gwneud darpariaethau pellach mewn perthynas â chontractau safonol ymddygiad gwaharddedig. Mae’n pennu’r weithdrefn y mae’n rhaid i landlord ei dilyn i wneud cais i’r llys am orchymyn, ac yn egluro sut y penderfynir ar delerau’r contract safonol ymddygiad gwaharddedig. Mae’n gwneud darpariaethau hefyd ynglŷn â’r cyfnod prawf, a sut y gellir ei ymestyn. Gall deiliad contract ofyn i’r landlord adolygu’r penderfyniad i ymestyn y cyfnod prawf, a gall wneud cais am adolygiad pellach gan y llys sirol (os yw’r landlord yn penderfynu cadarnhau’r penderfyniad i roi’r estyniad neu’n methu â rhoi hysbysiad o ganlyniad yr adolygiad). Caiff deiliad contract hefyd, ar ôl chwe mis, wneud cais i’r llys am orchymyn i ddod â’r cyfnod prawf i ben yn gynnar.
304.Mae’r darpariaethau yn Atodlen 7 ynghylch cyfrifo’r cyfnod prawf, ymestyn y cyfnod prawf ac adolygiadau ac apelau yn debyg iawn i’r rheini a geir yn Atodlen 4 (sy’n ymdrin â chontractau safonol rhagarweiniol). Gweler y nodiadau ar y darpariaethau hynny yn Atodlen 4 uchod.
Pennod 6 - Darpariaethau Nad Ydynt Ond Yn Gymwys I Gontractau Diogel Gyda Landlordiaid Cymunedol
Adran 118 - Trosglwyddo i ddeiliad contract diogel arall, ac Adran 119 - Trosglwyddo i ddeiliad contract diogel arall: cydsyniad y landlord
305.Os yw’r adran hon wedi ei hymgorffori fel un o delerau contract diogel heb ei haddasu, caiff deiliad contract sydd â chontract gyda landlord cymunedol, gyda chydsyniad y landlord, drosglwyddo ei gontract i ddeiliad contract arall gyda landlord cymunedol, y mae ganddo hefyd gontract diogel.
306.O dan adran 119, mae’r hyn sy’n rhesymol i’r landlord roi sylw iddo wrth ystyried a ddylid rhoi cydsyniad i’w benderfynu yn unol ag Atodlen 6 (a gweler paragraff 13 yn benodol). Pan fo’r trosglwyddiad yn rhan o gyfres ehangach o drosglwyddiadau, mae paragraff 14 o Atodlen 6 yn galluogi’r landlord i osod amod ar ei gydsyniad, sef bod pob trosglwyddiad arall yn y gyfres honno yn digwydd hefyd. Yn ogystal, os yw’r person y trosglwyddir y contract iddo yn olynydd â blaenoriaeth neu’n olynydd wrth gefn mewn perthynas â’i gontract presennol (gweler y nodiadau ar adrannau 74 i 77 uchod), caiff y landlord osod amod i’r perwyl bod y person hwnnw’n cael ei drin fel olynydd o’r math hwnnw o dan y contract a drosglwyddir iddo.
