Adran 173 — Penderfynu apêl gan berson a benodirAtodlen 12 — Penderfynu apelau gan bersonau a benodir neu Weinidogion Cymru
645.Mae adran 173 yn darparu bod apelau o fath a bennir yn is-adran (2) i’w penderfynu gan berson a benodir gan Weinidogion Cymru, yn hytrach na chan Weinidogion Cymru eu hunain. Fel arfer, bydd y person a benodir yn un o arolygwyr Penderfyniadau Cynllunio a’r Amgylchedd Cymru.
646.Caniateir i reoliadau gael eu gwneud o dan adran 173(3)(a) a fyddai’n ei gwneud yn ofynnol i Weinidogion Cymru benderfynu categorïau penodol o apelau yn lle person a benodir, er enghraifft rhai ar gyfer adeiladau rhestredig Gradd I. Gellir gwneud cyfarwyddydau sy’n benodol i achos hefyd o dan adran 173(3)(b) gan adfer apêl benodol i’w phenderfynu gan Weinidogion Cymru. Anaml y defnyddir pwerau cymaradwy a ddarperir gan Ddeddf Adeiladau Rhestredig 1990, ac fel arfer dim ond os yw’r apêl o ddiddordeb cenedlaethol pan allai’r canlyniad arwain at newid o sylwedd mewn polisi.
647.Mae Atodlen 12 yn gwneud darpariaethau ychwanegol ynghylch pwerau a dyletswyddau’r person a benodir a gweinyddu cyfarwyddydau o dan adran 173(3)(b).
648.Mae paragraff 2 o’r Atodlen yn darparu bod gan berson a benodir yr un pwerau a dyletswyddau mewn perthynas ag apêl o dan adran 100 (apêl yn erbyn penderfyniad awdurdod cynllunio neu fethiant awdurdod cynllunio i wneud penderfyniad) neu 127 (apêl yn erbyn hysbysiad gorfodi) ag sydd gan Weinidogion Cymru pan fyddant yn penderfynu apelau o’r fath eu hunain.
649.Mae paragraff 3 yn ymwneud â’r trefniadau y caiff person a benodir eu gwneud i gynnal apêl. Mae is-baragraff (1) yn caniatáu i’r person a benodir gynnal ymchwiliad lleol neu wrandawiad mewn cysylltiad ag apêl pan fo achos o’r fath yn cael eu caniatáu gan benderfyniad o dan adran 174. O dan is-baragraff (2) caiff person a benodir benodi asesydd i gynghori ar faterion sy’n codi mewn ymchwiliad lleol neu wrandawiad neu mewn sylwadau ysgrifenedig sy’n gysylltiedig ag apêl. Gan fod adran 100 ac adran 127 yn caniatáu apêl ar y sail nad yw’r adeilad o ddiddordeb pensaernïol neu hanesyddol arbennig, gallai person a benodir, er enghraifft, ei chael yn ddefnyddiol galw ar asesydd â gwybodaeth benodol o ddosbarth o adeiladau neu hanes yr ardal am gyngor arbenigol ar faterion sy’n codi mewn cysylltiad â’r apêl.
650.Mae paragraff 4 yn gwneud darpariaeth i Weinidogion Cymru ddirymu penodiad person a benodir ar unrhyw adeg cyn penderfynu apêl, a phenodi person arall i gynnal yr apêl. O dan yr amgylchiadau hyn, rhaid dechrau’r apêl o’r newydd, ond nid oes angen i Weinidogion Cymru roi cyfle i berson i gyflwyno sylwadau newydd, neu i addasu sylwadau neu tynnu’n ôl.
651.Mae paragraff 5 yn darparu’r weithdrefn sydd i’w dilyn pe bai Gweinidogion Cymru yn dyroddi cyfarwyddyd sy’n benodol i achos o dan 173(3)(b) fod apêl i’w phenderfynu ganddynt hwy yn hytrach na chan berson a benodir. Mae paragraff 6 yn darparu ymhellach y caiff Gweinidogion Cymru ddirymu cyfarwyddyd o’r fath ar unrhyw adeg cyn penderfynu apêl a phenodi person i benderfynu’r apêl.
652.Mae paragraff 7 yn cynnwys darpariaethau atodol. Mae paragraff 7(1) yn cadarnhau nad yw’n sail i gais i’r Uchel Lys o dan adran 183, nac i apêl i’r Uchel Lys o dan adran 184, y dylai apêl fod wedi cael ei phenderfynu gan Weinidogion Cymru yn hytrach na pherson a benodir, oni bai bod yr apelydd neu’r awdurdod cynllunio yn herio pŵer y person a benodir i benderfynu’r apêl cyn i’r penderfyniad ar yr apêl gael ei roi.
653.Mae paragraff 7(2) yn darparu, pan fo Gweinidogion Cymru yn penodi aelod o staff Llywodraeth Cymru i gyflawni eu swyddogaethau mewn perthynas ag apêl, y dylid trin y swyddogaethau hynny fel swyddogaethau Llywodraeth Cymru at ddibenion Deddf Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus (Cymru) 2019 (dccc 3). Bydd hyn yn galluogi Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru i ymchwilio i unrhyw honiadau o gamweinyddu a wneir mewn perthynas â chyflawni’r swyddogaethau hynny gan y person a benodir.
