7.Mae adran 2 yn sefydlu Awdurdod Cyllid Cymru (ACC) fel corff corfforaethol gyda’i bersonoliaeth gyfreithiol ei hun. Bydd ACC yn gorff y Goron gyda statws adran anweinidogol, yn hytrach na statws Corff a Noddir gan Lywodraeth Cymru.
8.Mae adrannau 3 i 7 yn gwneud darpariaeth ynghylch aelodaeth ACC. Bydd y corff yn cynnwys aelodau anweithredol a gweithredol a bydd rhwng wyth a thri ar ddeg o aelodau. Mae adran 3(3) yn sicrhau bod nifer yr aelodau anweithredol wastad yn uwch na nifer yr aelodau gweithredol. Mae adran 4 yn nodi’r swyddi hynny a fyddai’n anghymhwyso person rhag cael ei benodi’n aelod anweithredol o ACC.
9.Mae adrannau 5 a 7 yn gwneud darpariaeth i Weinidogion Cymru benodi, ailbenodi a diswyddo aelodau anweithredol gan gynnwys cadeirydd a dirprwy gadeirydd, ac i wneud rheoliadau i ddiwygio nifer yr aelodau. Ceir darpariaethau hefyd ar gyfer diswyddo’r aelod gweithredol etholedig.
10.Mae adran 6 yn darparu ar gyfer penodi aelod gweithredol etholedig. Bydd yr aelod gweithredol etholedig yn cael ei benodi gan yr aelodau anweithredol yn dilyn pleidlais gudd ymhlith staff ACC a gynhelir gan ACC.
11.Mae adran 8 yn gwneud darpariaeth i ACC sefydlu pwyllgorau (a gaiff sefydlu is-bwyllgorau) at unrhyw ddiben sy’n ymwneud â’i swyddogaethau. Caiff ACC benderfynu ar gyfansoddiad y pwyllgorau a hefyd benodi pobl nad ydynt yn aelodau o ACC a thalu iddynt am y gwasanaethau a roddant, gyda chymeradwyaeth Gweinidogion Cymru.
12.Mae adran 9 yn darparu ar gyfer penodi prif weithredwr ACC, sy’n atebol i ACC am redeg ACC mewn modd effeithlon ac effeithiol. Gweinidogion Cymru fydd yn penodi’r prif weithredwr cyntaf ac aelodau anweithredol ACC fydd yn gwneud y penodiadau dilynol, gyda chymeradwyaeth Gweinidogion Cymru. Gwneir darpariaeth hefyd i ACC benodi staff, a bydd y staff hynny yn weision sifil.
13.Mae adran 10 yn ei gwneud yn ofynnol i ACC lunio rheolau i reoleiddio ei weithdrefn ei hun a gweithdrefn ei bwyllgorau. Rhaid i’r rheolau hyn ddarparu na fydd cworwm mewn cyfarfod o ACC oni bai bod mwyafrif yr aelodau sy’n bresennol yn aelodau anweithredol o ACC. Mae adran 11 yn pennu dilysrwydd trafodion neu weithredoedd ACC.
14.Mae adran 12 yn nodi swyddogaethau ACC, gan gynnwys ei swyddogaeth gyffredinol o gasglu a rheoli trethi datganoledig a’i swyddogaethau penodol mewn perthynas â threthi o’r fath gan gynnwys: darparu gwybodaeth a chymorth i Weinidogion Cymru a threthdalwyr ac eraill; datrys cwynion ac anghydfodau; a hybu cydymffurfedd o ran trethi a gweithio i amddiffyn rhag efadu trethi ac osgoi trethi. Caiff ACC gymryd camau eraill y mae’n eu hystyried yn angenrheidiol neu’n hwylus mewn cysylltiad ag arfer ei swyddogaethau. Mae adran 13 yn gwneud darpariaeth i ACC awdurdodi’n fewnol i aelodau ACC, pwyllgorau, is-bwyllgorau neu staff ACC gyflawni ei swyddogaethau. Mae adran 13(2) yn ei gwneud yn ofynnol bod o leiaf un aelod anweithredol yn aelod o unrhyw bwyllgor neu is-bwyllgor a awdurdodir i gyflawni swyddogaethau ACC. Pan fo ACC wedi awdurdodi i unrhyw un neu ragor o’i swyddogaethau gael eu cyflawni o dan adran 13, nid yw hyn yn effeithio ar allu ACC i arfer y swyddogaeth honno nac ar gyfrifoldeb ACC dros arfer y swyddogaeth.
15.Mae adran 14 yn gwneud darpariaeth i ACC ddirprwyo unrhyw un neu ragor o’i swyddogaethau i un neu ragor o’r cyrff a ragnodwyd gan Weinidogion Cymru mewn rheoliadau.
16.Rhoddir pŵer i ACC dalu sefydliad y mae wedi dirprwyo swyddogaeth iddo a rhoi cyfarwyddydau ynghylch sut y mae swyddogaethau a ddirprwywyd i’w harfer. Rhaid i ACC gyhoeddi gwybodaeth am unrhyw ddirprwyaethau a chyfarwyddydau o’r fath a roddir, oni bai ei fod o’r farn y byddai hynny’n niweidio gallu ACC i arfer ei swyddogaethau yn effeithiol.
17.Pan ddirprwyir swyddogaethau bydd ACC yn parhau i allu arfer unrhyw un neu ragor o’r swyddogaethau a ddirprwywyd ganddo a bydd yn parhau i fod â chyfrifoldeb cyffredinol dros gasglu a rheoli trethi datganoledig yng Nghymru.
18.Mae adran 15 yn darparu y caiff Gweinidogion Cymru roi cyfarwyddydau o natur gyffredinol i ACC, a bod rhaid i ACC, wrth arfer ei swyddogaethau, gydymffurfio â hwy. Gallant ymwneud â blaenoriaethau polisi strategol, er enghraifft, neu ag ACC yn arfer ei bŵer dirprwyo o dan adran 14. Rhaid i gyfarwyddydau a roddir gan Weinidogion Cymru gael eu cyhoeddi.
19.Mae adran 16 yn caniatáu i wybodaeth sydd wedi dod i law ACC, neu i law sefydliad y mae swyddogaethau ACC wedi eu dirprwyo iddo, gael ei defnyddio (yn ddarostyngedig i unrhyw un neu ragor o rwymedigaethau rhyngwladol y DU sy’n cyfyngu ar y defnydd o wybodaeth neu’n gwahardd ei defnyddio) o fewn ACC, neu gan unrhyw sefydliad y mae swyddogaethau wedi eu dirprwyo iddo, mewn perthynas ag unrhyw un neu ragor o swyddogaethau ACC.
20.Mae adran 17 yn gwahardd swyddog perthnasol (fel y’i diffinnir yn adran 17(2)) rhag datgelu gwybodaeth warchodedig am drethdalwr (fel y’i diffinnir yn adran 17(3)) oni bai bod hynny’n cael ei ganiatáu yn benodol. Mae torri’r gofyniad hwn yn drosedd o dan adran 20. Nodir y seiliau ar gyfer datgelu a ganiateir yn adran 18.
21.Mae adran 19 yn ei gwneud yn ofynnol i swyddogion perthnasol a gaiff weld gwybodaeth warchodedig am drethdalwyr wneud datganiad sy’n cydnabod y rhwymedigaeth sydd arnynt i barchu cyfrinachedd.
22.Mae adran 21 yn rhoi’r grym i ACC gychwyn achosion troseddol a sifil yng Nghymru a Lloegr. Caiff ACC benodi unigolion i weithredu ar ei ran mewn achosion mewn llysoedd ynadon yng Nghymru a Lloegr hyd yn oed os nad yw’r unigolion hynny’n bersonau a awdurdodwyd (“authorised persons”) o fewn ystyr Deddf Gwasanaethau Cyfreithiol 2007.
23.Mae adran 22 yn egluro statws tystiolaethol dogfennau a ddyroddir gan ACC, neu ar ei ran, a materion penodol a ddatgenir mewn dogfennau o’r fath, sydd i’w defnyddio mewn achosion cyfreithiol, gan gynnwys y ffaith bod copi ardystiedig o ddogfen yn dderbyniol i’r un graddau â’r ddogfen wreiddiol mewn achosion cyfreithiol.
24.Pan fo ACC yn dyroddi tystysgrif i’r perwyl nad yw ffurflen dreth wedi ei dychwelyd i ACC, neu nad yw hysbysiad wedi ei roi i ACC, pan ddylai hynny fod wedi digwydd, mae’r dystysgrif honno yn dystiolaeth o’r ffaith, oni phrofir i’r gwrthwyneb.
25.Mae adran 23 yn ei gwneud yn ofynnol i Weinidogion Cymru dalu ACC am ymgymryd â swyddogaethau casglu a rheoli trethi. Bydd Gweinidogion Cymru yn pennu’r swm, yr amseroedd talu ac unrhyw amodau talu sy’n briodol yn eu barn hwy.
26.Mae adran 24 yn caniatáu i ACC roi gwobr i berson yn dâl am wasanaeth sy’n ymwneud ag unrhyw un neu ragor o’i swyddogaethau. Enghraifft o hyn fyddai rhoi gwobr i hysbysydd sy’n darparu gwybodaeth sy’n arwain yn llwyddiannus at gasglu treth nas datganwyd mewn amgylchiadau pan fo person wedi ceisio efadu neu osgoi talu trethi Cymreig datganoledig.
27.Mae adran 25 yn ei gwneud yn ofynnol i ACC dalu’r arian y mae wedi ei gasglu (gan gynnwys trethi datganoledig, cosbau a llog ar symiau sy’n daladwy i ACC) i Gronfa Gyfunol Cymru, ond ar ôl iddo ddidynnu unrhyw alldaliadau (er enghraifft, ad-dalu credydau a llog). At ddibenion yr adran hon nid yw unrhyw wobrau a delir o dan adran 24 yn alldaliadau.
28.Rhaid i ACC baratoi Siarter, ymgynghori arni, ei chyhoeddi a’i gosod gerbron Cynulliad Cenedlaethol Cymru. Rhaid i’r Siarter nodi’r safonau gwasanaeth, y safonau ymddygiad a’r gwerthoedd y disgwylir i aelodau a staff ACC gadw atynt wrth ymdrin â threthdalwyr a’u hasiantiaid, a’r safonau ymddygiad a’r gwerthoedd y mae ACC yn eu disgwyl gan y rhai y mae’n ymdrin â hwy. Mae’n ofynnol hefyd i ACC adolygu’r Siarter bob pum mlynedd, ei diwygio pan fo’n briodol a chyhoeddi’r Siarter gyntaf o fewn 3 mis i’r adran hon o’r Ddeddf ddod i rym.
29.Mae adran 27 yn ei gwneud yn ofynnol i ACC baratoi cynllun corfforaethol ar gyfer pob cyfnod cynllunio. Diffinnir cyfnod cynllunio, ac mae’r cynllun cyntaf i’w gyhoeddi yn ddim hwyrach nag ar ddyddiad a ragnodir gan Weinidogion Cymru mewn rheoliadau. Mae cynlluniau dilynol i’w cyflwyno i Weinidogion Cymru bob 3 blynedd wedi hynny.
30.Rhaid i’r cynllun ddisgrifio prif amcanion ACC, y canlyniadau y gellir mesur yr amcanion hynny yn eu herbyn a’r gweithgareddau y mae’n disgwyl ymgymryd â hwy yn ystod y cyfnod cynllunio. Rhaid i gynlluniau gael eu cyflwyno i Weinidogion Cymru i’w cymeradwyo ganddynt, a rhaid i gynlluniau a gymeradwywyd gael eu gosod gerbron Cynulliad Cenedlaethol Cymru a’u cyhoeddi.
31.Caiff ACC gyflwyno cynllun corfforaethol diwygiedig ar unrhyw adeg yn ystod y cyfnod cynllunio, i’w gymeradwyo gan Weinidogion Cymru. Caiff Gweinidogion Cymru adolygu’r cyfnod cynllunio o 3 blynedd drwy reoliadau.
32.Mae adran 28 yn ei gwneud yn ofynnol i ACC baratoi a chyhoeddi adroddiad blynyddol ar yr hyn y mae wedi ei wneud i gyflawni ei amcanion yn ystod y flwyddyn ariannol honno. Rhaid i’r adroddiad blynyddol gael ei anfon at Weinidogion Cymru a’i osod gerbron Cynulliad Cenedlaethol Cymru. Rhaid i’r adroddiad gynnwys yn benodol asesiad o’r graddau y mae ACC wedi amlygu’r safonau gwasanaeth, y safonau ymddygiad a’r gwerthoedd a nodir yn ei Siarter. Rhaid i’r adroddiad fod ar gael i Archwilydd Cyffredinol Cymru (yr “Archwilydd Cyffredinol”) ar adeg debyg i Gyfrifon a Datganiad Treth ACC.
33.Mae adran 29 yn ei gwneud yn ofynnol i ACC gadw cofnodion llawn a phriodol a’u paratoi ar ddiwedd pob blwyddyn ariannol. Rhaid paratoi’r Cyfrifon yn unol ag unrhyw gyfarwyddydau a roddir gan Weinidogion Cymru.
34.Caiff Gweinidogion Cymru gyfarwyddo ACC ynghylch yr wybodaeth sydd i’w chynnwys yn y cyfrifon a’r modd y mae i’w chyflwyno, y dulliau a’r egwyddorion a ddefnyddir i baratoi’r cyfrifon ac unrhyw wybodaeth ategol arall a ddylai fynd gyda’r cyfrifon.
35.Mae adran 30 yn ei gwneud yn ofynnol i ACC baratoi Datganiad Treth o’r arian a dderbyniwyd (pa un a gasglwyd yr arian yn uniongyrchol neu gan sefydliad y dirprwywyd swyddogaethau casglu trethi iddo) ar gyfer pob blwyddyn ariannol yn unol â chyfarwyddydau gan Weinidogion Cymru.
36.Mae adran 31 yn nodi erbyn pa bryd y mae’n rhaid i ACC gyflwyno’r cyfrifon a’r Datganiad Treth i’r Archwilydd Cyffredinol at ddibenion archwilio.
37.Wrth archwilio’r cyfrifon a’r Datganiad Treth rhaid i’r Archwilydd Cyffredinol gael ei fodloni yr aed i wariant yn gyfreithlon, nad yw arian a dderbyniwyd wedi ei wario ond at y diben a fwriadwyd, bod arian a gasglwyd wedi ei gasglu’n gyfreithlon, a bod unrhyw alldaliadau a ddidynnwyd wedi eu didynnu yn unol ag adran 25(2). O fewn 4 mis i dderbyn y cyfrifon a’r Datganiad Treth gan ACC rhaid i’r Archwilydd Cyffredinol osod copi ardystiedig o’r cyfrifon a’r Datganiad Treth, a’i adroddiad, gerbron Cynulliad Cenedlaethol Cymru.
38.Gwneir darpariaeth o dan adran 32 i’r Archwilydd Cyffredinol gynnal archwiliad o’r graddau y mae ACC wedi defnyddio adnoddau yn ddarbodus, yn effeithlon ac yn effeithiol wrth arfer ei swyddogaethau. Os yw’r Archwilydd Cyffredinol o’r farn bod archwiliad o’r fath yn angenrheidiol, rhaid i’r Archwilydd Cyffredinol ymgynghori â Chynulliad Cenedlaethol Cymru yn y lle cyntaf ac ystyried ei farn o ran a ddylid cynnal archwiliad ai peidio. Os cynhelir archwiliad, rhaid i’r Archwilydd Cyffredinol gyhoeddi adroddiad ar y canlyniadau cyn gynted ag y bo’n rhesymol ymarferol a gosod copi gerbron Cynulliad Cenedlaethol Cymru.
39.Mae Prif Weithredwr ACC hefyd yn swyddog cyfrifo ACC. Bydd Gweinidogion Cymru yn pennu cyfrifoldebau’r swyddog cyfrifo, ond mae’r adran yn nodi enghreifftiau o beth allai’r cyfrifoldebau hynny fod, gan gynnwys llofnodi cyfrifon ACC, sicrhau priodoldeb a rheoleidd-dra cyllid ACC, a defnyddio adnoddau ACC yn ddarbodus, yn effeithlon ac yn effeithiol. Gallai’r cyfrifoldebau fel swyddog cyfrifo hefyd fod yn gyfrifoldebau sy’n ddyledus i Gynulliad Cenedlaethol Cymru, i Weinidogion Cymru neu i un o bwyllgorau Cynulliad Cenedlaethol Cymru.
40.Mae’r adran yn diwygio Deddf Llywodraeth Cymru 2006 fel bod cofnodion ACC yn cael eu hystyried yn gofnodion cyhoeddus Cymru.
41.Mae’r adran yn ychwanegu ACC at y rhestr o gyrff cyhoeddus yng Nghymru a gynhwysir yn Neddf Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus (Cymru) 2005 er mwyn galluogi Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru i fod ag awdurdodaeth dros ACC.
42.Mae’r adran hon yn ychwanegu at Ddeddf Archwilio Cyhoeddus (Cymru) 2013 er mwyn darparu y caiff yr Archwilydd Cyffredinol godi ffi ar ACC am ymchwiliad, ardystiad neu adroddiad mewn cysylltiad â Datganiad Treth ACC.