Rhan 4 – Gweithwyr Gofal Cymdeithasol
Adran 79 - Ystyr “gweithiwr gofal cymdeithasol” etc.
126.Mae adran 79 yn nodi’r personau hynny sy’n “gweithwyr gofal cymdeithasol” at ddibenion y Ddeddf. Mae’r gweithwyr gofal cymdeithasol a restrir yn is-adran (1)(b) - (d) yn rheoli neu’n darparu gofal a chymorth mewn cysylltiad â gwasanaethau rheoleiddiedig; felly mae angen darllen yr adran hon ar y cyd ag adran 2. Ni fydd y diffiniad yn ymwneud â phersonau nad ydynt yn ymwneud â darparu gofal a chymorth ond sydd wedi eu cyflogi mewn mannau lle y darperir gofal a chymorth; er enghraifft, nid fyddai personau sydd wedi eu cyflogi fel garddwyr neu drydanwyr mewn cartref gofal yn “gweithwyr gofal cymdeithasol”.
127.Mae is-adran (2) o adran 79 yn galluogi Gweinidogion Cymru, drwy reoliadau, i drin categorïau eraill o bersonau yn weithwyr gofal cymdeithasol at ddibenion y Ddeddf hon, a rhestrir y categorïau hynny yn is-adran (3). Mae’r rhain yn cynnwys personau fel unigolion cyfrifol a ddynodir gan ddarparwyr gwasanaethau, gweithiwyr cymdeithasol o dan hyfforddiant, arolygwyr gwasanaethau gofal a phersonau sy’n darparu gofal a chymorth mewn cysylltiad â gwasanaethau gofal a chymorth nad ydynt yn “gwasanaethau rheoleiddiedig”. Mae’r rheoliadau yn galluogi Gweinidogion Cymru i ddynodi categorïau o fewn disgrifiad penodol o bersonau a restrir yn is-adran (3) sydd i’w trin fel gweithwyr gofal cymdeithasol.
Adrannau 80 - 91 – Y gofrestr, Cofrestru yn y rhan gweithwyr cymdeithasol neu mewn rhan ychwanegol o’r gofrestr, “Wedi ei gymhwyso’n briodol”, Ymdrin â cheisiadau ar gyfer cofrestru neu adnewyddu, Gweithwyr cymdeithasol sydd ar ymweliad a Gwybodaeth sydd i’w chynnwys ar y gofrestr
128.Mae’r Rhan hon yn gosod y fframwaith mewn perthynas â’r gofrestr. Mae adran 80 yn ei gwneud yn ofynnol i GCC gadw cofrestr o weithwyr cymdeithasol perthnasol, gweithwyr cymdeithasol sydd ar ymweliad o Wladwriaethau Ewropeaidd perthnasol a gweithwyr gofal cymdeithasol o unrhyw ddisgrifiad arall a bennir gan Weinidogion Cymru mewn rheoliadau. Felly, gall rheoliadau ei gwneud yn ofynnol i GCC gadw cofrestr o reolwyr gwasanaethau rheoleiddiedig neu’r rheini sydd wedi eu cyflogi mewn gwasanaeth rheoleiddiedig. Nid yw’r gofyniad i weithwyr gofal cymdeithasol gofrestru yn codi yn rhinwedd adran 80. Yn syml, gofyniad yw hwn i GCC gadw cofrestr o weithwyr gofal cymdeithasol penodol. Gweler paragraffau 137 ac 138 am esboniad o sut y gosodir y gofyniad i gofrestru ar weithwyr cymdeithasol a gweithwyr gofal cymdeithasol. Os yw Gweinidogion Cymru, er enghraifft, yn ei gwneud yn ofynnol i reolwyr gwasanaethau rheoleiddiedig gofrestru â GCC, byddai rhaid i reoliadau gael eu gwneud o dan adran 80 i’w gwneud yn ofynnol i GCC gadw cofrestr o’r rheolwyr hynny.
129.Bydd y gofrestr mewn rhannau; rhan ar gyfer gweithwyr cymdeithasol perthnasol; rhan ar gyfer pob disgrifiad o weithwyr gofal cymdeithasol a bennir gan Weinidogion Cymru drwy reoliadau; a rhan ar gyfer gweithwyr cymdeithasol sydd ar ymweliad. Os yw Gweinidogion Cymru yn ei gwneud yn ofynnol i GCC gadw cofrestr o reolwyr gwasanaethau rheoleiddiedig a’r rheini sydd wedi eu cyflogi mewn gwasanaeth rheoleiddiedig er enghraifft, rhaid bod un rhan o’r gofrestr ar gyfer rheolwyr ac un arall ar gyfer y rheini sydd wedi eu cyflogi mewn gwasanaeth rheoleiddiedig.
130.Yn rhinwedd adran 111 rhaid i weithwyr cymdeithasol sy’n dymuno eu galw eu hunain yn weithwyr cymdeithasol neu sy’n honni eu bod yn weithwyr cymdeithasol cofrestredig gofrestru â GCC neu reoleiddiwr cyfatebol yn y DU (mae esboniad pellach isod).
131.Nid oedd Deddf 2000 yn ei gwneud yn ofynnol i weithwyr gofal cymdeithasol o ddisgrifiadau eraill gofrestru. O dan Ddeddf 2000, roedd yn ofynnol i gategorïau penodol o weithwyr gofal cymdeithasol gofrestru yn rhinwedd gofynion a nodir mewn rheoliadau a wneir yn unol ag adran 22 o Ddeddf 2000. Er enghraifft roedd rheoliad 9(6) o Reoliadau Cartrefi Gofal (Cymru) 2002 (O.S. 2002/324) yn nodi nad yw person yn addas i reoli cartref gofal oni bai bod y person wedi ei gofrestru fel rheolwr cartref gofal â’r Cyngor. Gallai rheoliadau a wneir o dan adran 27 o’r Ddeddf nodi gofynion tebyg mewn perthynas â gwasanaethau rheoleiddiedig o dan Ran 1. Gweler y nodiadau esboniadol ar gyfer adran 27 am ragor o fanylion. Gallai’r meini prawf ar gyfer addasrwydd rheolwyr a staff gwasanaethau rheoleiddiedig gynnwys bod rhaid iddynt fod wedi eu cofrestru â GCC.
132.Gallai rheoliadau a wneir o dan adran 27 ei gwneud yn ofynnol i gategorïau pellach o weithwyr gofal cymdeithasol gofrestru. Gallai rheoliadau o dan adran 111(2) hefyd osod gofyniad ar gategorïau eraill o weithwyr gofal cymdeithasol i gofrestru drwy estyn diogelwch y teitl a roddir i weithwyr cymdeithasol yn rhinwedd yr adran honno. Caiff rheoliadau o dan is-adran (2) ddarparu ei bod yn drosedd i gategori o weithiwr gofal cymdeithasol, megis rheolwyr gwasanaeth rheoleiddiedig, alw ei hunan neu honni ei fod yn rheolwr cofrestredig os nad yw wedi ei gofrestru â GCC neu reoleiddiwr cyfatebol. Os gwneir rheoliadau i’w gwneud yn ofynnol i gategorïau o weithwyr gofal cymdeithasol gofrestru, bydd rhaid gwneud rheoliadau hefyd o dan adran 80 i’w gwneud yn ofynnol i GCC gadw cofrestr o’r gweithwyr gofal cymdeithasol hynny. Dim ond i’r gweithwyr cymdeithasol hynny y mae’n ofynnol iddynt gofrestru yn rhinwedd rheoliadau a wneir o dan adran 27 neu 111 y bydd darpariaethau’r Ddeddf sy’n ymwneud â chofrestru yn gymwys. Ni fyddant yn gymwys i’r disgrifiadau eang o bersonau yn adran 79(3) y caniateir iddynt gael eu trin fel gweithwyr gofal cymdeithasol.
133.Mae’r ddyletswydd i gadw’r gofrestr wedi ei gosod ar GCC, y mae rhaid iddo benodi cofrestrydd (gweler adran 81). Rhaid i’r cofrestrydd fod yn aelod o staff GCC (gallai fod yn aelod presennol gan gynnwys y Prif Weithredwr) ac mae amrywiol gyfrifoldebau mewn perthynas â chofrestru wedi eu rhoi iddo. Mae’r rhan fwyaf o’r cyfrifoldebau hyn wedi eu nodi yn y Ddeddf, ond caniateir i gyfrifoldebau ychwanegol gael eu pennu mewn rheolau a wneir gan GCC (gweler er enghraifft adran 88). Mae’r cofrestrydd, fel aelod o staff GCC yn atebol i GCC am y ffordd y mae amrywiol swyddogaethau’r swydd honno yn cael eu harfer.
Ceisiadau i gofrestru – adrannau 82 - 85
134.Rhestr o weithwyr gofal cymdeithasol sydd wedi bodloni’r cofrestrydd eu bod yn bodloni’r gofynion cofrestru (adran 83(1)) yw’r gofrestr. Rhaid i’r cofrestrydd ddyfarnu ar hynny drwy gyfeirio at dri maen prawf; er mwyn i berson gael ei gofrestru, rhaid iddo fodloni’r cofrestrydd ei fod: a) wedi ei gymhwyso’n briodol (“amod 1”) (adran 83(2)(a) ac adran 84); b) yn addas i ymarfer (“amod 2”) (adran 83(2)(b) ac adran 117(1)) ac, c) yn bwriadu ymarfer gwaith y mae’r cofnod yn ymwneud ag ef (“amod 3”) (adran 83(2)(c)). Mae rhagor o wybodaeth am y meini prawf hyn isod. Er mwyn cael eu cofrestru yn y rhan gweithwyr cymdeithasol o’r gofrestr neu mewn rhan ychwanegol o’r gofrestr, rhaid i ymgeiswyr fodloni’r tri amod. Nid yw’r amodau yn gymwys i’r rheini sy’n dymuno cael eu cofrestru yn y rhan ar gyfer gweithwyr cymdeithasol ar ymweliad; mae manylion am sut y maent hwy yn cael eu cofrestru isod.
Amod 1: wedi ei gymhwyso’n briodol
135.Mae adran 84 yn nodi sut y gall ymgeiswyr ddangos eu bod wedi eu cymhwyso’n briodol at ddiben cofrestru. Bydd hyn yn dibynnu a yw’r ymgeisydd yn weithiwr cymdeithasol neu’n weithiwr gofal cymdeithasol.
Gweithwyr cymdeithasol
136.Mae paragraff (a)(i) yn darparu yr ystyrir bod gweithwyr cymdeithasol wedi eu cymhwyso’n briodol os ydynt wedi ymgymryd â chwrs sydd wedi ei gymeradwyo gan GCC o dan adran 114. Bydd cyrsiau yn cael eu cymeradwyo gan GCC os yw wedi ei fodloni y bydd y cwrs yn galluogi’r personau sy’n ei gwblhau i gyrraedd y safon ofynnol o hyfedredd mewn gwaith cymdeithasol (safon a fydd yn cael ei phennu mewn rheolau a wneir gan GCC) (gweler adran 114).
137.Mae paragraff (a)(ii) yn darparu yr ystyrir bod gweithwyr cymdeithasol wedi eu cymhwyso’n briodol hefyd os ydynt yn bodloni gofynion adran 85. Mae adran 85 yn ymwneud â chydnabod cymwysterau mewn gwaith cymdeithasol a geir mewn rhannau eraill o’r DU a rhannau eraill o’r byd. Felly, mae’r adran hon yn berthnasol i weithwyr cymdeithasol sydd â chymhwyster o Loegr er enghraifft. Os yw GCC o’r farn bod cymhwyster a geir y tu allan i Gymru o safon gyfatebol i gymhwyster sy’n cael ei gymeradwyo ganddo, yna ystyrir bod ymgeisydd sy’n meddu ar y cymhwyster hwnnw wedi ei gymhwyso’n briodol. Felly byddai graddedigion o gwrs gradd gwaith cymdeithasol yn Lloegr yn bodloni amod 1 os yw’r cymhwyster hwnnw yn cyrraedd safon hyfedredd GCC. Os yw GCC o’r farn nad yw’r hyfforddiant a wneir i gael y cymhwyster proffesiynol y tu allan i Gymru o safon ddigonol, gall ei gwneud yn ofynnol i’r ymgeisydd wneud hyfforddiant ychwanegol er mwyn bodloni amod 1 (adran 85(2)(b)(ii)).
138.Ar gyfer ymgeiswyr sy’n dod o wlad o fewn yr Ardal Economaidd Ewropeaidd (“Gwladwriaethau’r AEE”) a’r Swistir, gall GCC ei gwneud yn ofynnol i’r ymgeisydd gwblhau cyfnod ymaddasu neu basio prawf tueddfryd (adran 85(1)). Mae Gwladwriaethau’r AEE yn cynnwys pob Aelod-wladwriaeth yr Undeb Ewropeaidd a Gwlad yr Iâ, Liechtenstein a Norwy. Felly, gallai GCC ei gwneud yn ofynnol i ymgeisydd o’r Almaen neu Ffrainc basio prawf tueddfryd i ddangos ei sgiliau a’i allu i ymarfer gwaith cymdeithasol. Er enghraifft, efallai y bydd yn ofynnol i ymgeiswyr gwblhau cyfnod ymaddasu neu basio prawf tueddfryd os oedd hyfforddiant yr ymgeisydd gryn dipyn yn fyrrach na’r hyfforddiant yng Nghymru neu os nad oedd yn cwmpasu’r ystod o weithgareddau sydd yn y cyrsiau a gymeradwyir gan GCC. Gall ymgeiswyr apelio i’r Tribiwnlys Haen Gyntaf yn erbyn penderfyniad GCC i’w gwneud yn ofynnol iddynt gwblhau cyfnod ymaddasu neu basio prawf tueddfryd (gweler adran 105).
139.Os nad yw gweithiwr cymdeithasol wedi cwblhau cwrs a gymeradwyir nac yn bodloni gofynion adran 85 gall ddangos ei fod wedi ei gymhwyso’n briodol os yw’n bodloni unrhyw amodau hyfforddiant a nodir gan GCC mewn rheolau (adran 84(a)(iii)). Er enghraifft gallai GCC ddefnyddio’r pŵer hwn i gydnabod ymgeiswyr sy’n meddu ar gymwysterau nad ydynt yn cael eu cynnig bellach mewn prifysgolion neu golegau.
Gweithwyr gofal cymdeithasol
140.Mae paragraff (b)(i) o adran 84 yn darparu yr ystyrir bod gweithwyr gofal cymdeithasol wedi eu cymhwyso’n briodol os ydynt wedi gwneud cwrs sydd wedi ei gymeradwyo gan GCC o dan adran 114. Bydd cwblhau cwrs sydd wedi ei gymeradwyo yn bodloni GCC bod gweithiwr gofal cymdeithasol wedi ei gymhwyso’n briodol.
141.Mae adran 84(b)(ii) yn galluogi gweithwyr gofal cymdeithasol i ddangos eu bod wedi eu cymhwyso’n briodol os ydynt yn bodloni unrhyw ofynion hyfforddiant a nodir mewn rheolau gan GCC. Er enghraifft, gallai hyn ymwneud â gweithwyr gofal cymdeithasol sydd wedi bod mewn swydd cyn i GCC gael y pŵer i gymeradwyo cyrsiau mewn perthynas â gweithwyr gofal cymdeithasol.
Amod 2: “addas i ymarfer”
142.Rhaid i asesiadau o addasrwydd person i ymarfer gael eu gwneud drwy gyfeirio at y seiliau amhariad a nodir yn adran 117. Categorïau o ymddygiad neu resymau sylfaenol dros yr amhariad yw’r seiliau statudol. Rhaid i’r cofrestrydd fod wedi ei fodloni o dan adran 83(2)(b) nad oes amhariad ar addasrwydd ymgeisydd i ymarfer ar unrhyw un neu ragor o’r seiliau hynny.
Amod 3: bwriad i ymarfer
143.Er mwyn i ymgeisydd fod yn gymwys i gael ei gofrestru, rhaid iddo hefyd fodloni’r cofrestrydd ei fod yn bwriadu ymarfer y gwaith gofal cymdeithasol y mae ei gofnod yn ymwneud ag ef. Un ffordd o wneud hyn yn ymarferol fyddai ei gwneud yn ofynnol i’r ymgeisydd lofnodi datganiad sy’n cadarnhau ei fod yn bwriadu ymarfer fel gweithiwr cymdeithasol.
Caniatáu neu wrthod ceisiadau
144.Rhaid i geisiadau i gofrestru sy’n bodloni gofynion adran 83 gael eu caniatáu gan y cofrestrydd. Mae hawl gan unrhyw berson y mae ei gais i gofrestru wedi ei wrthod apelio yn erbyn penderfyniad y cofrestrydd i’r panel apelau cofrestru a fydd yn adolygu’r penderfyniad (gweler adrannau 101 i 103).
145.Nid yw’r amodau cofrestru yn adrannau 83 i 84 yn gymwys i weithwyr cymdeithasol sydd ar ymweliad. Mae’r ymadrodd “gweithwyr cymdeithasol sydd ar ymweliad” yn cyfeirio at weithwyr cymdeithasol o Wladwriaethau’r AEE neu’r Swistir sydd wedi eu sefydlu’n gyfreithlon i ymarfer gwaith cymdeithasol yn eu gwlad eu hunan ond sy’n ymarfer yn y Deyrnas Unedig dros dro neu’n achlysurol (gweler adran 90). Am esboniad o Wladwriaethau’r AEE paragraff 143 uchod.
146.Mae’r hyn sy’n gyfystyr ag ymarfer dros dro neu’n achlysurol yn gwestiwn ffeithiol a fydd yn amrywio o achos i achos a mater i GCC benderfynu arno fydd hyn, er y gall ymgeiswyr apelio i’r Tribiwnlys Haen Gyntaf yn erbyn penderfyniad GCC (gweler adran 105). Mae’r gyfraith berthnasol ar hyn wedi ei chynnwys yn Rhan 2 o’r Rheoliadau Systemau Cyffredinol (gweler y diffiniad yn adran 90(8)). Mae’r Rheoliadau Systemau Cyffredinol yn system ar gyfer cydnabod cymwysterau proffesiynol a gyflwynwyd gan Gyfarwyddeb 89/48/EEC ac a ategwyd gan Gyfarwyddeb 92/51/EEC. Mae hyn i alluogi i gymwysterau’r rheini sydd wedi eu cymhwyso i ymarfer proffesiwn mewn gwlad AEE neu’r Swistir gael eu cydnabod mewn gwlad AEE arall neu’r Swistir, er mwyn iddynt ymarfer yno. Mae gweithwyr cymdeithasol sydd ar ymweliad yn parhau i fod wedi eu sefydlu fel gweithwyr cymdeithasol yn eu gwlad eu hun; am y rheswm hwn, mae trefniadau gwahanol ar gyfer gwirio eu cymwysterau i ddyfarnu a ydynt yn cyrraedd y safonau hyfedredd ar gyfer ymarfer yng Nghymru. Mae hyn yn wahanol i sefydlu yng Nghymru a bod yn gofrestredig yn y rhan o’r gofrestr i weithwyr cymdeithasol. Er mwyn cofrestru yn y rhan o’r gofrestr i weithwyr cymdeithasol, mae’n ofynnol i weithwyr cymdeithasol sydd wedi cymhwyso y tu allan i Gymru fodloni’r amodau cofrestru y cyfeirir atynt uchod.
147.Nid yw’n ofynnol i weithwyr cymdeithasol sydd ar ymweliad ddangos eu bod wedi cymhwyso’n briodol neu’n addas i ymarfer yn unol ag adrannau 83 a 84 ar yr amod y caniateir iddynt ymarfer yn gyfreithlon yn eu gwlad eu hun ac mai dim ond dros dro y maent yn ymarfer yn y Deyrnas Unedig. Os oes ganddynt fudd rheoliad 8 o’r Rheoliadau Systemau Cyffredinol rhaid iddynt gael eu cofrestru gan y cofrestrydd ac ymddangos yn y rhan o’r gofrestr ar gyfer ymwelwyr o Ewrop. Mae rheoliad 8 yn galluogi GCC i wirio cymwysterau gweithwyr cymdeithasol ar ymweliad am unrhyw wahaniaethau sylweddol sy’n niweidiol i iechyd neu ddiogelwch y cyhoedd ac os oes unrhyw wahaniaeth o’r fath gall GCC ei gwneud yn ofynnol i’r gweithiwr cymdeithasol sydd ar ymweliad basio prawf tueddfryd.
148.Bydd cofnod ar gyfer ymgeiswyr y mae eu ceisiadau i gofrestru wedi eu caniatáu yn cael ei gynnwys yn y rhan honno o’r gofrestr y mae eu cyflogaeth yn ymwneud â hi. Mae adran 91 yn nodi’r wybodaeth a fydd yn ymddangos ar y gofrestr. Gall Gweinidogion Cymru nodi mewn rheoliadau fod rhaid i’r gofrestr ddangos y cymwysterau neu’r profiad ychwanegol sydd gan y person cofrestredig. Er enghraifft, gallai GCC anodi cofnod i ddangos bod y person cofrestredig wedi cael cymhwyster ychwanegol y mae ei ansawdd wedi ei sicrhau gan GCC neu i ddangos bod gweithiwr cymdeithasol wedi cwblhau rhaglen gwaith cymdeithasol uwch. Gall GCC wneud rheolau sy’n ei gwneud yn ofynnol i’r cofrestrydd gynnwys gwybodaeth arall mewn cofnod yn y gofrestr neu sy’n ei awdurdodi i wneud hynny (is-adran (2)(a)). Er enghraifft, gallai’r rheolau a wneir o dan yr is-adran hon hefyd ei gwneud yn ofynnol i’r cofrestrydd gynnwys gwybodaeth am yr ardal y mae’r person cofrestredig wedi ei gyflogi ynddi. Gallai’r rheolau a wneir o dan yr adran hon hefyd ei gwneud yn ofynnol i’r cofrestrydd gynnwys gwybodaeth yn y gofrestr am sgiliau Cymraeg personau cofrestredig.
149.Bydd gan GCC y pŵer drwy reolau i bennu y bydd cofnod yn y gofrestr yn darfod os nad yw’n cael ei adnewyddu (adran 86). Mater i GCC yw pennu pryd y bydd cyfnod cofrestriad yn darfod. Caiff GCC bennu cyfnodau gwahanol ar gyfer categorïau gwahanol o weithiwr gofal cymdeithasol. Ar gyfer adnewyddu, nid oes rhaid i bersonau cofrestredig ddangos eu bod wedi cymhwyso’n briodol gan eu bod wedi gorfod dangos hyn eisoes wrth wneud cais i gofrestru am y tro cyntaf. Yn hytrach, rhaid iddynt ddangos eu bod wedi cydymffurfio ag unrhyw ofynion datblygu proffesiynol parhaus sy’n cael eu gosod gan GCC o dan adran 113 (gweler is-adran (3)). Gallai hyn gynnwys dysgu seiliedig ar waith, seminarau, addysgu neu weithgareddau eraill sydd wedi eu hanelu at ehangu datblygiad proffesiynol person cofrestredig.
150.Bydd cofnodion yn y gofrestr nad ydynt yn cael eu hadnewyddu yn darfod yn awtomatig (adran 87). Ni fydd hyn yn wir os yw’r person cofrestredig yn destun achos addasrwydd i ymarfer neu fod panel addasrwydd i ymarfer wedi dyfarnu bod amhariad ar ei allu i ymarfer (gweler y nodiadau esboniadol ar Ran 6 am esboniad o’r gweithdrefnau addasrwydd i ymarfer). Gwneir hyn er mwyn osgoi sefyllfa pan all person cofrestredig adael i’w gofrestriad ddarfod fel ffordd o osgoi bod ei achos yn cael ei archwilio a bod posibilrwydd bod sancsiwn yn cael ei osod.
Adrannau 92 – 94 - Dileu cofnodion o’r gofrestr
151.Mae’n ofynnol i’r cofrestrydd sicrhau bod y gofrestr yn gywir ac yn gyfredol. Mae adrannau 92 i 94 yn nodi’r manylion ynghylch sut y cedwir y gofrestr yn gyfredol; mae adran 92, er enghraifft, yn caniatáu i GCC wneud rheolau ynghylch dileu cofnod ar ymddeoliad person o ymarfer fel gweithiwr gofal cymdeithasol.
Adrannau 95 – 100 – Adfer cofnod i’r gofrestr
152.Gall person y mae ei gofnod wedi ei ddileu o’r gofrestr wneud cais iddo gael ei adfer i’r gofrestr. Er enghraifft, gallai gweithiwr cymdeithasol sydd wedi ymddeol ac sy’n dymuno dychwelyd i weithio wneud cais adfer. Rhaid i GCC nodi’r weithdrefn ar gyfer gwneud ceisiadau o’r fath mewn rheolau (gweler adran 100). Gallai’r rheolau ddarparu, er enghraifft, fod yr holl geisiadau i’w trin fel cais cyntaf i gofrestru.
153.Pan fo cofnod person wedi cael ei ddileu o’r gofrestr gan banel addasrwydd i ymarfer oherwydd ystyrid nad oedd yn addas i ymarfer, rhaid i banel apelau cofrestru wneud y penderfyniad ynghylch a ddylid caniatáu adfer enw’r person hwnnw i’r gofrestr. Mae adran 174 yn darparu bod rhaid i GCC sefydlu system ddyfarnu drwy banel at ddiben apelau sy’n ymwneud â’r gofrestr. Rhaid darllen adran 174 ar y cyd ag adran 175 sydd, gyda’i gilydd, yn gwneud darpariaeth ynghylch cyfansoddiad, gweithrediad a gweithdrefn y panel. Mae’n ofynnol i banel apelau cofrestru adolygu’r penderfyniadau a wneir gan y cofrestrydd mewn perthynas â chofrestru a gwneud penderfyniadau ynghylch a ddylai enwau unigolion gael eu hadfer i’r gofrestr. Nid oes modd gwneud ceisiadau adfer yn dilyn achos o ddileu gan banel addasrwydd i ymarfer hyd nes i 5 mlynedd fynd heibio ar ôl i enw’r ymgeisydd gael ei ddileu o’r gofrestr ac wedyn dim ond un cais y flwyddyn y mae modd ei wneud. Bwriedir i’r cyfnod lleiaf hwn adlewyrchu difrifoldeb a natur barhaol penderfyniad i ddileu person o’r gofrestr. (Gweler y nodiadau esboniadol ar Ran 6 am esboniad o’r gweithdrefnau addasrwydd i ymarfer).
154.Os gwrthodir dau neu ragor o geisiadau i adfer gan berson, gall panel apelau cofrestru roi cyfarwyddyd bod y person wedi ei atal dros dro rhag gwneud cais pellach i adfer ei gofnod i’r gofrestr (gweler adran 98(4)). Felly, caiff y person hwnnw ei atal rhag gwneud unrhyw gais pellach i adfer. Fodd bynnag, dair blynedd i ddyddiad y cyfarwyddyd, gall yr ymgeisydd wneud cais i’r cofrestrydd i banel apelau cofrestru adolygu’r ataliad dros dro hwnnw (gweler adran 99(2)). Os yw’r panel apelau cofrestru yn dirymu’r cyfarwyddyd, mae rhwydd hynt i’r ymgeisydd wneud cais i adfer unwaith eto. Fodd bynnag, os yw panel apelau cofrestru yn ystyried y dylai’r cyfarwyddyd aros yn ei le, ni all yr ymgeisydd wneud cais i adfer o hyd. Fodd bynnag, gall yr ymgeisydd wneud cais am adolygiad pellach ar ôl i gyfnod arall o dair blynedd ddod i ben.
Adrannau 101 – 105 - Apelau i banel apelau cofrestru ac apelau i’r tribiwnlys
155.Mae’n ofynnol i baneli apelau cofrestru adolygu’r penderfyniadau a wneir gan y cofrestrydd mewn perthynas â chofrestru a gwneud penderfyniadau ynghylch a ddylai cofnodion unigolion gael eu hadfer i’r gofrestr ar ôl iddynt gael eu dileu gan banel addasrwydd i ymarfer.
156.Mae adran 104 yn cyflwyno hawl bellach i apelio i’r Tribiwnlys Haen Gyntaf yn erbyn penderfyniad y panel. Gall y Tribiwnlys wrando apelau ar faterion cyfreithiol a ffeithiol ac mae ganddo siambr sy’n arbenigo mewn delio â materion gofal cymdeithasol.
Adrannau 106 – 111 - Hysbysu’r cofrestrydd am newidiadau i wybodaeth etc., dyletswydd i gyhoeddi’r gofrestr etc., a diogelu teitl “gweithiwr cymdeithasol” etc.)
157.Mae’n bwysig bod y gofrestr mor gyfredol ac mor gywir â phosibl. Felly, mae’n ofynnol i GCC drwy reolau ei gwneud yn ofynnol i bersonau cofrestredig roi gwybod i’r cofrestrydd am unrhyw newidiadau i’r wybodaeth sydd wedi ei chofnodi amdano yn y gofrestr. Er enghraifft, gallai hyn gynnwys rhoi gwybod i’r cofrestrydd am newid cyflogwr os yw’r rheolau a wneir gan GCC yn ei gwneud yn ofynnol i’r wybodaeth honno ymddangos yn y gofrestr.
158.Mae adran 107 yn galluogi GCC i fwrw ati mewn ffordd ragweithiol mewn cysylltiad ag addasrwydd personau cofrestredig i ymarfer; yn hytrach nag aros i honiad gael ei wneud neu i wybodaeth ddod i’w sylw mewn ffordd arall sy’n nodi bod amhariad ar addasrwydd i ymarfer personau cofrestredig o bosibl, mae adran 107 yn galluogi GCC i gynnal arolygon cyfnodol o bersonau cofrestredig er mwyn ei fodloni ei hun nad oes amhariad ar eu haddasrwydd i ymarfer. Pe bai’r cofrestrydd yn dod yn ymwybodol o unrhyw faterion drwy’r broses hon gallai hysbysu GCC a allai atgyfeirio’r mater am ymchwiliadau pellach o dan Bennod 2 o Ran 6 (gweler y nodyn esboniadol sy’n mynd gyda Rhan 6 am ragor o wybodaeth).
159.Oherwydd rhesymau’n ymwneud â diogelu’r cyhoedd, gall y gofrestr adlewyrchu’r sancsiynau hynny a osodir gan banel addasrwydd i ymarfer ar berson cofrestredig (gweler adran 91). Fodd bynnag, ni fydd y gofrestr yn dangos bod cofnod person wedi ei ddileu. Felly, mae’n ofynnol i GCC gadw rhestr o’r personau hynny y mae eu cofnodion wedi eu dileu. Pe bai gan aelodau o’r cyhoedd bryderon am weithiwr cymdeithasol ac yn methu â dod o hyd i’w enw ar y gofrestr, gallent chwilio am enw’r person ar y rhestr o bersonau sydd wedi eu tynnu oddi ar y gofrestr i weld a oedd wedi ei dynnu mewn gwirionedd ar y sail ei fod yn anaddas i ymarfer.
160.Mae adran 111 yn darparu diogelwch teitl “gweithiwr cymdeithasol”. Roedd hyn yn cael ei ddiogelu o dan adran 61 o Ddeddf 2000. Mae is-adran (2) yn darparu pŵer i Weinidogion Cymru i wneud rheoliadau i allu ychwanegu disgrifiadau eraill o weithwyr gofal cymdeithasol y gallai fod angen diogelu eu teitl. Er enghraifft, gallai rheoliadau ei gwneud yn drosedd i berson nad yw wedi ei gofrestru fel rheolwr gwasanaeth rheoleiddiedig ddefnyddio’r teitl hwnnw neu honni ei fod yn gofrestredig gyda’r bwriad o dwyllo. Mae’n ofynnol i GCC nodi ei bolisi ar erlyn troseddau o dan adran 111 (gweler adran 72). Gallai hyn nodi, er enghraifft, y bydd yn gadael i Wasanaeth Erlyn y Goron ddwyn achos, neu mewn achosion penodol y bydd yn dwyn erlyniadau preifat.
