ATODLEN 1COMISIYNYDD Y GYMRAEG
RHAN 1STATWS ETC
I21I21Statws
1
Mae'r Comisiynydd yn gorfforaeth undyn.
2
Nid yw'r Comisiynydd i'w ystyried yn was neu'n asiant i'r Goron neu'n un sy'n mwynhau unrhyw statws, imiwnedd na braint sydd gan y Goron.
3
Nid yw eiddo'r Comisiynydd i'w ystyried yn eiddo'r Goron neu'n eiddo sy'n cael ei ddal gan neu ar ran y Goron.
4
Wrth arfer swyddogaethau mewn perthynas â'r Comisiynydd, rhaid i Weinidogion Cymru roi ystyriaeth i'r ffaith ei bod yn ddymunol sicrhau bod y Comisiynydd o dan gyn lleied o gyfyngiadau ag y bo'n rhesymol bosibl wrth iddo benderfynu—
a
ar ei weithgareddau,
b
ar ei amserlenni, ac
c
ar ei flaenoriaethau.
I32I272Dilysrwydd gweithredoedd
1
Nid effeithir ar ddilysrwydd gweithred person fel Comisiynydd gan ddiffyg ym mhenodiad—
a
y person hwnnw, neu
b
unrhyw aelod o'r Panel Cynghori.
2
Nid effeithir ar ddilysrwydd gweithred person sy'n arfer swyddogaethau'r Comisiynydd gan ddiffyg ym mhenodiad—
a
y person hwnnw,
b
y Comisiynydd, neu
c
unrhyw aelod o'r Panel Cynghori.
RHAN 2PENODI
I15I53Penodi
1
Pan fydd Prif Weinidog Cymru'n penodi'r Comisiynydd—
a
rhaid iddo gydymffurfio â rheoliadau penodi (gweler paragraff 7),
b
rhaid iddo roi sylw i'r argymhellion a wnaed gan y panel dethol ynglŷn â'r penodiad (gweler paragraff 7), ac
c
caiff ystyried barn unrhyw bersonau eraill y mae'n briodol ymgynghori â hwy yn nhyb Prif Weinidog Cymru.
2
Ni chaiff Prif Weinidog Cymru benodi person yn Gomisiynydd—
a
os yw'r person wedi ei anghymhwyso rhag bod yn Gomisiynydd ar sail cyflogaeth (gweler paragraff 13), neu
b
os cafodd y person hwnnw ei benodi'n Gomisiynydd o'r blaen.
3
Mae'r farn y caiff Prif Weinidog Cymru ei hystyried o dan is-baragraff (1)(c) yn cynnwys barn y canlynol, ond heb fod yn gyfyngedig i hynny—
a
Cynulliad Cenedlaethol Cymru,
b
pwyllgorau'r Cynulliad Cenedlaethol, ac
c
aelodau'r Cynulliad Cenedlaethol.
I39I234Tâl cydnabyddiaeth, lwfansau a phensiynau
1
Caiff Gweinidogion Cymru dalu tâl cydnabyddiaeth i'r Comisiynydd.
2
Caiff Gweinidogion Cymru dalu lwfansau (gan gynnwys lwfansau teithio a lwfansau cynhaliaeth, ond heb fod yn gyfyngedig iddynt) ac arian rhodd i'r Comisiynydd.
3
Caiff Gweinidogion Cymru dalu—
a
pensiynau i bersonau a fu'n Gomisiynydd neu mewn cysylltiad â hwy, a
b
symiau ar gyfer darparu pensiynau, neu tuag at ddarparu pensiynau, i bersonau a fu'n Gomisiynydd, neu mewn cysylltiad â hwy.
I42I75Telerau penodi
1
Mae'r Comisiynydd yn dal ei swydd yn ddarostyngedig i delerau ei benodiad.
2
Ond mae hynny'n ddarostyngedig i ddarpariaethau eraill yn yr Atodlen hon.
3
Rhaid i delerau penodi'r Comisiynydd ddarparu ei fod yn dal y swydd yn llawnamser.
I9I186Cyfnod y penodiad
1
Mae person a benodir yn Gomisiynydd yn dal y swydd (yn rhinwedd y penodiad hwnnw) am 7 mlynedd.
2
Ond mae hynny'n ddarostyngedig i Ran 3 o'r Atodlen hon.
I11I47Rheoliadau penodi
1
Rhaid i Weinidogion Cymru, drwy reoliadau, wneud darpariaeth ynghylch penodi'r Comisiynydd (“rheoliadau penodi”).
2
Rhaid i'r rheoliadau penodi wneud darpariaeth ar gyfer sefydlu panel o bersonau (“panel dethol”) sydd i wneud y canlynol—
a
cyf-weld ymgeiswyr ar gyfer penodi Comisiynydd, a
b
gwneud argymhellion i Brif Weinidog Cymru ynglŷn â'r penodiad.
3
Mae'r ddarpariaeth y caniateir ei gwneud mewn rheoliadau penodi'n cynnwys darpariaeth o'r math y cyfeirir ato yn is-baragraffau (4) i (7), ond nid yw'n gyfyngedig i hynny.
4
Caiff rheoliadau penodi wneud darpariaeth ynghylch yr egwyddorion sydd i'w dilyn wrth benodi'r Comisiynydd.
5
Caiff rheoliadau penodi ddarparu ynghylch—
a
gwybodaeth o'r Gymraeg a hyfedredd ynddi, a
b
gwybodaeth a phrofiad o'r materion y mae gan y Comisiynydd swyddogaethau mewn cysylltiad â hwy,
sef gwybodaeth, hyfedredd a phrofiad o'r math y mae'n rhaid i'r Comisiynydd feddu arno.
6
Caiff rheoliadau penodi—
a
cymhwyso (gydag addasiadau neu hebddynt) unrhyw god ymarfer sy'n ymwneud â phenodiadau i gyrff cyhoeddus, neu
b
gwneud darpariaeth arall sy'n ymwneud ag unrhyw god o'r fath.
7
Caiff rheoliadau penodi roi swyddogaethau i Weinidogion Cymru neu i Brif Weinidog Cymru (yn ogystal ag i unrhyw berson arall), gan gynnwys swyddogaethau sy'n ymwneud ag arfer disgresiwn.
I12I298Dirprwyo swyddogaethau penodi etc
1
Caiff Prif Weinidog Cymru drwy orchymyn—
a
darparu bod Gweinidogion Cymru'n arfer—
i
swyddogaeth Prif Weinidog Cymru o benodi'r Comisiynydd, a
ii
unrhyw un neu rai neu'r oll o swyddogaethau eraill Prif Weinidog Cymru sy'n ymwneud â'r Comisiynydd, a
b
gwneud darpariaeth arall gysylltiedig sy'n briodol yn nhyb Prif Weinidog Cymru.
2
Mae'r ddarpariaeth y caniateir ei gwneud mewn gorchymyn o dan y paragraff hwn yn cynnwys darpariaeth sy'n diwygio neu'n addasu'r Mesur hwn fel arall, ond nid yw'n gyfyngedig i hynny.
RHAN 3TERFYNU PENODIAD
I25I39Ymddiswyddo
Caiff y Comisiynydd ymddiswyddo os yw'n rhoi hysbysiad ysgrifenedig o'i fwriad i wneud hynny i Brif Weinidog Cymru heb fod yn llai na 3 mis cyn ymddiswyddo.
I26I1410Anghymhwyso
Mae person yn peidio â bod yn Gomisiynydd os yw'n cael ei anghymhwyso rhag bod yn Gomisiynydd ar sail cyflogaeth.
I20I4111Diswyddo
Caiff Prif Weinidog Cymru ddiswyddo'r Comisiynydd os yw Prif Weinidog Cymru wedi ei fodloni o ran y Comisiynydd—
a
nad yw'n ffit i barhau fel Comisiynydd, neu
b
nad yw'n gallu neu nad yw'n fodlon arfer swyddogaethau'r Comisiynydd.
I10I3112Taliadau pan fydd yn peidio â dal y swydd
Caiff Gweinidogion Cymru wneud taliad i berson sy'n peidio â dal swydd Comisiynydd os yw'n ymddangos i Weinidogion Cymru fod amgylchiadau arbennig yn ei gwneud hi'n iawn i'r person gael y taliad yn iawndal.
RHAN 4ANGHYMHWYSO RHAG BOD YN GOMISIYNYDD
I16I613
Mae person yn cael ei anghymhwyso rhag bod yn Gomisiynydd ar sail cyflogaeth os yw'r person—
a
yn Aelod Seneddol;
b
yn Aelod o Gynulliad Cenedlaethol Cymru;
c
yn aelod o gyngor sir, o gyngor bwrdeistref sirol neu o gyngor cymuned yng Nghymru;
d
yn aelod o'r Tribiwnlys;
e
yn aelod o'r Panel Cynghori;
f
yn berson sy'n cael ei gyflogi gan berson sy'n dod o fewn Atodlen 5 neu Atodlen 7, neu sy'n cynghori'r person hwnnw;
g
yn aelod o staff y Comisiynydd.
RHAN 5MATERION ARIANNOL
I34I2814Taliadau gan Weinidogion Cymru
Caiff Gweinidogion Cymru dalu i'r Comisiynydd y symiau, ar yr adegau ac ar y telerau (os oes telerau) sy'n briodol yn eu tyb hwy mewn cysylltiad â gwariant a dynnir wrth gyflawni swyddogaethau'r Comisiynydd.
I30I815Blwyddyn ariannol
1
Blwyddyn ariannol gyntaf y Comisiynydd yw'r cyfnod sy'n dechrau ar y diwrnod cychwyn ac sy'n dod i ben—
a
y 31 Mawrth canlynol (os 1 Ebrill yw'r diwrnod cychwyn), neu
b
yr ail 31 Mawrth canlynol (os nad 1 Ebrill yw'r diwrnod cychwyn).
2
Yn ddarostyngedig i hynny, blwyddyn ariannol y Comisiynydd yw'r cyfnod o 12 mis sy'n dod i ben ar 31 Mawrth.
3
Yn y paragraff hwn ystyr “diwrnod cychwyn” yw'r diwrnod y daw adran 2 i rym.
I35I4016Swyddog cyfrifyddu
1
Y Comisiynydd yw'r swyddog cyfrifyddu ar gyfer swyddfa'r Comisiynydd.
2
Mae gan y swyddog cyfrifyddu, o ran cyfrifon a chyllid swyddfa'r Comisiynydd, y cyfrifoldebau a bennir o bryd i'w gilydd gan y Trysorlys.
3
Yn y paragraff hwn mae cyfeiriadau at gyfrifoldebau yn cynnwys, ymysg pethau eraill—
a
cyfrifoldebau o ran llofnodi cyfrifon,
b
cyfrifoldebau am briodoldeb a rheoleidd-dra cyllid y Comisiynydd, ac
c
cyfrifoldebau am ddarbodaeth, effeithlonrwydd ac effeithiolrwydd wrth ddefnyddio adnoddau'r Comisiynydd.
4
Mae'r cyfrifoldebau y caniateir eu pennu o dan y paragraff hwn yn cynnwys, ymysg pethau eraill, gyfrifoldebau sy'n ddyledus i'r canlynol—
a
Cynulliad Cenedlaethol Cymru, Gweinidogion Cymru neu Bwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus Cynulliad Cenedlaethol Cymru, neu
b
Tŵ'r Cyffredin neu Bwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus y Tŵ hwnnw.
5
Os gofynnir iddo wneud hynny gan Bwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus Tŵ'r Cyffredin (“y Pwyllgor Seneddol”), caiff Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus Cynulliad Cenedlaethol Cymru—
a
cymryd tystiolaeth gan y swyddog cyfrifyddu ar ran y Pwyllgor Seneddol,
b
cyflwyno adroddiad i'r Pwyllgor Seneddol ar y dystiolaeth a gymerwyd, ac
c
trosglwyddo'r dystiolaeth a gymerwyd i'r Pwyllgor Seneddol.
6
Mae adran 13 o Ddeddf Archwiliadau Cenedlaethol 1983 (dehongli cyfeiriadau at Bwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus Tŵ'r Cyffredin) yn gymwys at ddibenion y Mesur hwn yn yr un modd ag y mae'n gymwys at ddibenion y Ddeddf honno.
7
Yn y paragraff hwn ystyr “swyddfa'r Comisiynydd” yw'r Comisiynydd a staff y Comisiynydd.
I1I1717Amcangyfrifon
1
Ar gyfer pob blwyddyn ariannol ac eithrio'r un gyntaf, rhaid i'r Comisiynydd lunio amcangyfrif o incwm a gwariant swyddfa'r Comisiynydd.
2
Rhaid i'r Comisiynydd gyflwyno'r amcangyfrif i Weinidogion Cymru o leiaf bum mis cyn dechrau'r flwyddyn ariannol y mae'n ymwneud â hi.
3
Rhaid i Weinidogion Cymru archwilio amcangyfrif a gyflwynir iddynt yn unol â'r paragraff hwn ac yna rhaid iddynt osod yr amcangyfrif gerbron Cynulliad Cenedlaethol Cymru gyda'r addasiadau (os oes rhai) sy'n briodol yn eu tyb hwy.
4
Yn is-baragraff (1) ystyr “swyddfa'r Comisiynydd” yw'r Comisiynydd a staff y Comisiynydd.
I38I3318Cyfrifon
1
Rhaid i'r Comisiynydd—
a
cadw cofnodion cyfrifyddol priodol, a
b
llunio cyfrifon o ran pob blwyddyn ariannol yn unol â chyfarwyddiadau a roddir, gyda chydsyniad y Trysorlys, gan Weinidogion Cymru.
2
Mae'r cyfarwyddiadau y caiff Gweinidogion Cymru eu rhoi o dan y paragraff hwn yn cynnwys, ymysg pethau eraill, gyfarwyddiadau o ran—
a
yr wybodaeth sydd i'w chynnwys yn y cyfrifon a'r modd y mae'r cyfrifon i'w cyflwyno;
b
y dulliau a'r egwyddorion y mae'r cyfrifon i'w llunio yn unol â hwy;
c
gwybodaeth ychwanegol (os o gwbl) sydd i fynd gyda'r cyfrifon.
I19I2219Archwilio
1
Rhaid i'r Comisiynydd gyflwyno'r cyfrifon a luniwyd ar gyfer blwyddyn ariannol i Archwilydd Cyffredinol Cymru heb fod yn hwyrach na 31 Awst yn y flwyddyn ariannol ganlynol.
2
Rhaid i Archwilydd Cyffredinol Cymru—
a
archwilio ac ardystio pob set o gyfrifon a gyflwynir o dan y paragraff hwn, ac adrodd arnynt, a
b
heb fod yn hwyrach na phedwar mis ar ôl i'r cyfrifon gael eu cyflwyno, osod copi ohonynt gerbron Cynulliad Cenedlaethol Cymru fel y cawsant eu hardystio ganddo, ynghyd â'i adroddiad arnynt.
3
Rhaid i Archwilydd Cyffredinol Cymru, ymysg pethau eraill, wrth archwilio'r cyfrifon a gyflwynir o dan y paragraff hwn, ei fodloni ei hun fod y gwariant y mae'r cyfrifon yn ymwneud ag ef wedi cael ei dynnu'n gyfreithiol ac yn unol â'r awdurdod sy'n ei lywodraethu.
I24I3720Archwilio'r defnydd o adnoddau
1
Caiff Archwilydd Cyffredinol Cymru archwilio darbodaeth, effeithlonrwydd ac effeithiolrwydd y defnydd a wnaed o adnoddau wrth i swyddogaethau'r Comisiynydd gael eu cyflawni.
2
Nid yw is-baragraff (1) i'w ddehongli fel pe bai'n rhoi hawl i Archwilydd Cyffredinol Cymru gwestiynu teilyngdod amcanion polisi'r Comisiynydd.
3
Wrth benderfynu sut i arfer y swyddogaethau o dan y paragraff hwn, rhaid i Archwilydd Cyffredinol Cymru ystyried barn Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus Cynulliad Cenedlaethol Cymru o ran yr archwiliadau y dylai eu cyflawni.
4
Caiff Archwilydd Cyffredinol Cymru osod gerbron Cynulliad Cenedlaethol Cymru adroddiad o ganlyniadau unrhyw archwiliad a gyflawnwyd o dan y paragraff hwn.
RHAN 6CYFFREDINOL
I13I3621Dehongli
Yn yr Atodlen hon—
mae i “panel dethol” (“selection panel”) yr ystyr a roddir ym mharagraff 7;
ystyr “rheoliadau penodi” (“appointment regulations”) yw rheoliadau a wneir o dan baragraff 7.