60.Mae’r adran hon yn gosod rhwymedigaeth ar y prynwr i ddychwelyd ffurflen dreth i ACC ar gyfer pob trafodiad hysbysadwy cyn diwedd y cyfnod o 30 o ddiwrnodau gan ddechrau â’r diwrnod drannoeth y dyddiad y mae’r trafodiad yn cael effaith. Os yw’r trafodiad yn drafodiad trethadwy rhaid i’r prynwr gynnwys hunanasesiad gyda’r ffurflen dreth a ddychwelir.
61.Mae adran 45 yn diffinio trafodiad tir hysbysadwy fel caffael prif fuddiant mewn tir nad yw wedi ei gwmpasu gan un o’r eithriadau yn adran 46, caffael buddiannau trethadwy penodol mewn tir nad ydynt yn brif fuddiannau, caffael sy’n cael ei drin fel caffael buddiant trethadwy oherwydd bod y contract wedi ei gyflawni’n sylweddol, a rhai trafodiadau tir tybiannol penodol.
62.Mae adran 46 yn nodi’r eithriadau i’r rheolau yn adran 45. Mae’r adran yn darparu rhestr o’r trafodiadau hynny nad ydynt yn drafodiadau tir hysbysadwy, er eu bod yn caffael prif fuddiant mewn tir. Mae’r rhestr yn cynnwys:
trafodiadau esempt, pan fo’r gydnabyddiaeth a roddir (heblaw ar gyfer rhoi les, aseinio les neu ildio les) yn llai na £40,000,
rhoi les am lai na 7 mlynedd pan na fo’r gydnabyddiaeth drethadwy yn fwy na’r trothwy cyfradd sero.
63.Mae gan Weinidogion Cymru y pŵer i ddiwygio, drwy reoliadau, unrhyw symiau (megis y gydnabyddiaeth o £40,000) yn yr adran hon.
64.Mae adran 47 yn darparu ar gyfer achosion pan fo digwyddiad dibynnol yn peidio neu fod y gydnabyddiaeth yn cael ei chanfod a bod rhaid i’r prynwr ddychwelyd ffurflen. Pan fo’r gydnabyddiaeth ar gyfer trafodiad heb ei chanfod, neu’n ddibynnol ar ddigwyddiad yn digwydd neu’n peidio â digwydd yn y dyfodol, rhaid i’r prynwr ddychwelyd ffurflen dreth cyn diwedd y cyfnod o 30 o ddiwrnodau gan ddechrau â’r diwrnod drannoeth y diwrnod-
y mae swm anghanfodedig neu swm ansicr yn cael ei ganfod, neu
bod y digwyddiad dibynnol yn digwydd neu y daw’n amlwg na fydd yn digwydd.
65.Os yw’r digwyddiad hwnnw’n golygu bod y trafodiad yn dod yn hysbysadwy, bod treth ychwanegol i’w chodi, neu fod treth i’w chodi bellach pan nad oedd dim i’w chodi’n flaenorol, mae llog yn dechrau cronni o’r diwrnod ar ôl diwedd 30 o ddiwrnodau sy’n dechrau â’r diwrnod drannoeth y dyddiad y mae’r trafodiad yn cael effaith.
66.Mae adran 48 yn darparu’r rheolau ar gyfer achosion pan fo digwyddiad dibynnol yn peidio neu fod y gydnabyddiaeth yn cael ei chanfod a bod y prynwr wedi gordalu treth. Gall y prynwr wneud cais i gael ad-daliad treth drwy ddiwygio ei ffurflen dreth (os yw o fewn y terfynau amser) neu, os yw’r terfynau amser hynny wedi dod i ben, caiff y prynwr wneud cais i ACC am ad-daliad naill cyn diwedd y 4 blynedd gan ddechrau â’r diwrnod drannoeth y dyddiad ffeilio ar gyfer ffurflen dreth sy’n ymwneud â gordalu treth trafodiadau tir neu, os yw’n hwyrach, y cyfnod o 12 mis gan ddechrau â’r digwyddiad sy’n arwain at yr ad-daliad. Fodd bynnag, pan fo’r trafodiad yn rhoi neu aseinio les, ni chaniateir unrhyw gais os yw’r ad-daliad yn deillio o ad-dalu blaendal neu fenthyciad a driniwyd fel cydnabyddiaeth, neu unrhyw gydnabyddiaeth a ad-delir o dan drefniadau a wnaed mewn cysylltiad â’r fath achos o aseinio neu roi les sy’n ddibynnol ar derfynu neu aseinio les neu roi buddiant trethadwy allan o’r les.
67.Mae adran 49 yn darparu rheolau ar gyfer pan fo’n rhaid i brynwr ddychwelyd ffurflen dreth pan fo rhyddhad wedi ei dynnu’n ôl. Gellir tynnu nifer o ryddhadau yn ôl (er enghraifft, rhyddhad grŵp) os ceir gweithred neu ddigwyddiad yn y dyfodol (sef “digwyddiad datgymhwyso”). Pan geir digwyddiad datgymhwyso, rhaid i’r prynwr ddychwelyd ffurflen dreth bellach cyn diwedd y cyfnod o 30 o ddiwrnodau gan ddechrau ar y diwrnod drannoeth diwrnod y digwyddiad datgymhwyso a thalu unrhyw dreth ychwanegol o fewn yr un cyfnod. Ar y cyfan, bydd llog yn cronni ar unrhyw dreth sy’n daladwy o dan y ffurflen ychwanegol o’r diwrnod drannoeth y diwrnod y mae treth yn daladwy. Fodd bynnag, pan fo rhyddhad o dan Atodlen 11 (bondiau buddsoddi cyllid arall) yn cael ei dynnu’n ôl, bydd llog yn cronni’n eithriadol o’r diwrnod ar ôl diwedd 30 o ddiwrnodau sy’n decrhau â’r diwrnod ar ôl y dyddiad y mae’r trafodiad tir cyntaf yn cael effaith.
68.Mae adrannau 50 a 51 yn darparu rheolau mewn perthynas â dychwelyd ffurflenni treth pan geir trafodiadau cysylltiol. Ar gyfer trafodiadau cysylltiol sy’n cael effaith ar yr un dyddiad, gellir dychwelyd un ffurflen ar gyfer yr holl drafodiadau. Pan fo angen dychwelyd ffurflen dreth o ganlyniad i drafodiad cysylltiol diweddarach sy’n golygu bod trafodiad cynharach yn dod yn hysbysadwy, neu fod treth neu dreth ychwanegol yn daladwy ar y trafodiad cynharach, rhaid dychwelyd ffurflen dreth mewn perthynas â’r trafodiad cynharach hwnnw erbyn diwedd 30 o ddiwrnodau gan ddechrau â’r diwrnod drannoeth y dyddiad y mae’r trafodiad diweddarach yn cael effaith.
69.Mae adran 52 yn rhoi’r pŵer i Weinidogion Cymru ddiwygio’r terfynau amser ar gyfer dychwelyd ffurflenni treth.
70.Mae adran 53 yn darparu bod rhaid i unrhyw ffurflen dreth a ddychwelir i ACC gynnwys datganiad bod y ffurflen dreth yn gywir ac yn gyflawn hyd eithaf gwybodaeth y prynwr. Ond pan fo asiant wedi ei benodi i weithredu ar ran y prynwr, mae rheolau arbennig yn gymwys mewn perthynas â’r datganiad.
71.Mae adrannau 54 a 55 yn darparu rheolau pellach mewn perthynas â datganiadau pan fo’r Cyfreithiwr Swyddogol neu berson arall wedi ei benodi i weithredu ar ran y prynwr.
72.Mae adran 56 yn datgan bod rhaid i’r prynwr dalu unrhyw dreth trafodiadau tir sy’n daladwy ac felly mae darpariaethau DCRhT yn gymwys i’r symiau trethadwy. Mae’r adran hon hefyd yn cyfeirio at reolau arbennig sy’n gymwys i gydbrynwyr, partneriaethau ac ymddiriedolaethau.
73.Pan fo ffurflen dreth yn cael ei dychwelyd, mae adran 57 yn darparu bod rhaid i’r prynwr dalu’r swm o dreth a hunanaseswyd ar y ffurflen honno yn ddim hwyrach na dyddiad ffeilio’r ffurflen dreth. Os yw’r prynwr yn diwygio ei ffurflen dreth, a hynny cyn y dyddiad ffeilio, rhaid iddo dalu unrhyw dreth ychwanegol sy’n deillio o’r diwygiad hwnnw yn ddim hwyrach na’r dyddiad ffeilio. Os yw’r trethdalwr yn gwneud y diwygiad yn ddiweddarach, rhaid iddo dalu ar yr un pryd ag y mae’n gwneud y diwygiad. Ond nid yw’r rheolau hyn yn gymwys i unrhyw dreth trafodiadau tir y mae ACC wedi cytuno y gellir ei gohirio.
74.Mae adran 58 yn gwneud darpariaeth i brynwyr ofyn i ACC gytuno i ohirio talu treth trafodiadau tir pan fo’r gydnabyddiaeth yn ddibynnol neu’n ansicr. Rhaid i ACC gytuno i’r cais gohirio os yw’r prynwr yn bodloni nifer o amodau yn ei gais, gan gynnwys: bod y cais wedi ei wneud o fewn yr un terfyn amser â’r cyfnod ar gyfer ffeilio’r ffurflen dreth (a rhaid hefyd fod y ffurflen dreth honno wedi ei dychwelyd cyn y dyddiad ffeilio), bod y cais yn pennu’r swm o dreth sydd i’w ohirio ac yn darparu cyfrifiad o’r swm gohiriedig etc. Os nad yw’r cais yn cydymffurfio â’r amodau a nodir yn yr adran hon rhaid i ACC wrthod y cais, ond os yw o’r farn y dylid gohirio swm llai caiff ACC ganiatáu gohirio’r swm llai hwnnw. Mae’n bwysig nodi na chaniateir gwneud cais gohirio os oes unrhyw drefniadau osgoi trethi mewn perthynas â’r trafodiad. Diffinnir trefniadau osgoi trethi yn adran 31. Wrth wneud cais i ohirio treth o dan yr adran hon, rhaid i’r prynwr gynnig dyddiad terfyn disgwyliedig y cyfnod gohirio. Os nad yw’r prynwr yn gallu rhagfynegi dyddiad, defnyddir dyddiad 5 mlynedd i’r dyddiad y mae’r trafodiad yn cael effaith fel dyddiad terfyn y cyfnod gohirio. Bydd hyn yn galluogi ACC i fonitro a gwirio a oes treth ychwanegol i’w chodi mewn achosion o’r fath, yn yr un modd ag ar gyfer achosion pan ellir rhagfynegi dyddiad. Mae’r rheol hon yn caniatáu gosod nifer o ddyddiadau talu gwahanol ar gyfer symiau gwahanol o dreth ohiriedig er mwyn, er enghraifft, gallu cytuno hefyd ar gontractau sy’n darparu ar gyfer taliadau gohiriedig mewn perthynas â darparu gwaith a gwasanaethau.
75.Mae adran 59 yn darparu’r dull ar gyfer cyfrifo swm y dreth y gellir ei gohirio. Cyfrifir y swm drwy ddilyn y pedwar cam a nodir yn yr adran; sef yn gyntaf, cyfrifo swm y dreth sydd i’w chodi mewn cysylltiad â’r trafodiad tir dan sylw gan ddefnyddio’r rheolau arferol, yn ail, pennu swm y gydnabyddiaeth ohiriedig (fel y’i diffinnir yn yr adran), yn drydydd, cyfrifo’r dreth a fyddai i’w chodi ar gyfer y trafodiad tir hwnnw pe bai’r gydnabyddiaeth drethadwy ar gyfer y trafodiad wedi ei lleihau gan swm y gydnabyddiaeth ohiriedig (a gadarnhawyd o dan gam 2) ac yn olaf, didynnu’r swm a gyfrifwyd o dan gam 3 o’r swm a gyfrifwyd o dan gam 1 a’r canlyniad yw’r swm y caniateir ei ohirio. Mae’n bwysig nodi nad yw cam 2 ond yn caniatáu symiau o gydnabyddiaeth ohiriedig y disgwylir eu talu, o leiaf yn rhannol, fwy na 6 mis ar ôl y dyddiad y mae’r trafodiad sydd i’w gynnwys yn y cyfrifiad yn cael effaith.
76.Mae adran 60 yn darparu’r rheolau ar gyfer yr hysbysiadau y mae’n rhaid i ACC eu dyroddi wrth benderfynu ar gais gohirio. Rhaid i ACC ddyroddi hysbysiad o’i benderfyniad i’r prynwr gan bennu’r swm gohiriedig, dyddiad terfyn disgwyliedig y cyfnod gohirio, unrhyw amodau ac, os yw’r swm gohiriedig yn is na’r cais, y rheswm pam fod ACC wedi penderfynu cytuno i’r swm gohiriedig gwahanol hwnnw. Os gwrthodir y cais, rhaid i ACC ddyroddi hysbysiad i hysbysu’r prynwr am y gwrthodiad a’r rhesymau drosto.
77.Mae adran 61 yn nodi effaith penderfyniad ACC ynghylch cais gohirio. Pan fo ACC yn cytuno i ganiatáu cais, rhaid talu’r swm gohiriedig cyn diwedd y diwrnod drannoeth dyddiad terfyn y cyfnod gohirio, ac nid yw llog taliadau hwyr na chosbau am dalu’n hwyr yn cronni yn ystod y cyfnod gohirio. Pan fo ACC yn gwrthod cais gohirio, neu ddim ond yn cytuno i’r cais yn rhannol, rhaid talu’r swm nad yw ACC yn cytuno y gellir ei ohirio erbyn pa un bynnag sydd hwyraf o’r dyddiad y mae’r prynwr yn cael yr hysbysiad am y gwrthodiad neu ddyddiad ffeilio’r ffurflen dreth. Bydd llog taliadau hwyr yn cronni ar swm nas talwyd o ba un bynnag sydd hwyraf o’r diwrnod ar ôl dyddiad hysbysiad ACC o’i benderfyniad neu’r diwrnod drannoeth dyddiad ffeilio’r ffurflen dreth (fel y’i pennir gan adran 157(3) o DCRhT).
78.Mae adran 62 yn darparu ar gyfer sefyllfaoedd lle gallai fod angen i’r prynwr, ar ôl i ACC gytuno i gais gohirio, amrywio’r dyddiad terfyn disgwyliedig (gweler adran 58(8)(b)), neu i newid neu godi un o’r amodau gohirio. Caiff ACC gytuno i’r cais amrywio yn llawn neu gytuno i ddyddiad terfyn disgwyliedig gwahanol neu amrywiad gwahanol i amod. Pan fo ACC yn gwneud penderfyniad ar gais amrywio rhaid iddo ddyroddi hysbysiad o’r penderfyniad ynghyd â rhesymau i’r prynwr. Ni chaiff ACC amrywio telerau penderfyniad gohirio yn unochrog, na gofyn i’r prynwr gytuno i amrywiad. Ond mae adran 64 yn rhoi’r pŵer i Weinidogion Cymru wneud rheoliadau i alluogi ACC i wneud amrywiadau i’r cytundeb gohirio.
79.Pan fo ACC yn ystyried bod prynwr wedi methu â chydymffurfio ag amodau’r gohirio neu’r amrywio, neu wedi darparu gwybodaeth ffug neu gamarweiniol neu wedi atal gwybodaeth, mae adran 63 yn darparu bod y cais gohirio i’w drin fel pe na bai erioed wedi ei wneud. Os yw ACC yn cymryd y cam hwn, rhaid iddo ddyroddi hysbysiad i’r prynwr i’w hysbysu am y penderfyniad hwnnw a nodi canlyniadau’r penderfyniad hwnnw.
80.Mae adran 64 yn rhoi’r pŵer i Weinidogion Cymru wneud, drwy reoliadau, ddarpariaethau pellach ynghylch gohirio talu treth trafodiadau tir; gan gynnwys darpariaethau sy’n ymwneud â rhent (nad yw’n ddarostyngedig i’r rheolau gohirio), rheolau sy’n ymwneud â chontractau ar gyfer gwaith neu wasanaethau, a diwygiadau i adran 62 i alluogi ACC i gytuno i amrywiadau, neu orfodi newidiadau i gytundebau gohirio a wnaed yn flaenorol.
81.Mae adran 65 yn darparu’r rheolau sy’n ymwneud â diwygio’r gofrestr teitlau a gedwir gan y Prif Gofrestrydd Tir (“y Cofrestrydd”). Oni bai bod prynwr yr eiddo mewn trafodiad hysbysiadwy yn darparu tystysgrif ACC i’r Prif Gofrestrydd Tir, ni chaiff y Cofrestrydd gofnodi’r trafodiad tir ar ei gofrestr. Darperir tystysgrif ACC i’r prynwr pan ddychwelir ffurflen dreth ar gyfer trafodiad hysbysadwy, yn ddarostyngedig i nifer o eithriadau. Caiff Gweinidogion Cymru wneud rheoliadau ynghylch dyroddi tystysgrifau ACC. Mae’r adran hon hefyd yn galluogi’r Cofrestrydd i ymrwymo i drefniadau gydag ACC i ddarparu gwybodaeth a chyfleusterau a allai alluogi ACC i wirhau y cydymffurfiwyd â gofynion y Ddeddf hon.