(1)Caiff awdurdod lleol ei gwneud yn ofynnol i berson dalu ffi i’r awdurdod am ddarparu neu drefnu i ddarparu gofal a chymorth neu (yn achos gofalwr) cymorth o dan adrannau 35 i 45 i ddiwallu anghenion person.
(2)Caiff ffi a osodir o dan is-adran (1) gwmpasu dim mwy na’r gost y mae’r awdurdod lleol yn ei thynnu wrth ddiwallu’r anghenion y mae’r ffi yn gymwys iddynt.
(3)Ond pan fo awdurdod lleol yn diwallu anghenion am fod adran 35(4)(b)(i), 36, 38, 41(2), (4) neu (6)(a)(i), 43(2) neu (4)(a)(i) neu 45 yn gymwys, caiff ei gwneud yn ofynnol i berson dalu ffi i’r awdurdod (yn ychwanegol at unrhyw ffi a osodir o dan is-adran (1)) am sefydlu’r trefniadau ar gyfer diwallu’r anghenion hynny.
(4)Mae pŵer awdurdod lleol i osod ffi o dan yr adran hon yn ddarostyngedig i’r canlynol—
(a)y ddarpariaeth a wneir mewn rheoliadau o dan adran 61 neu 62 (os oes rhai), a
(b)dyletswyddau’r awdurdod o dan adrannau 63, 66 a 67 (os ydynt yn gymwys).
(1)Mae’r adran hon yn disgrifio’r personau y caniateir i ffioedd gael eu gosod arnynt o dan adran 59.
(2)Caniateir i ffi am ddarparu neu drefnu i ddarparu gofal a chymorth i ddiwallu anghenion oedolyn, neu ar gyfer sefydlu’r trefniadau ar gyfer y gofal a’r cymorth hwnnw, gael ei gosod ar yr oedolyn hwnnw.
(3)Caniateir i ffi am ddarparu neu drefnu i ddarparu gofal a chymorth i ddiwallu anghenion plentyn, neu ar gyfer sefydlu’r trefniadau ar gyfer y gofal a’r cymorth hwnnw, gael ei gosod—
(a)pan fo’r gofal a chymorth yn cael eu darparu i blentyn, ar oedolyn sydd â chyfrifoldeb rhiant dros y plentyn hwnnw;
(b)pan fo anghenion y plentyn am ofal a chymorth yn cael eu diwallu drwy ddarparu rhywbeth i oedolyn, ar yr oedolyn hwnnw.
(4)Caniateir i ffi am ddarparu neu drefnu i ddarparu cymorth i ddiwallu anghenion gofalwr, neu am sefydlu’r trefniadau ar gyfer y cymorth hwnnw, gael ei gosod—
(a)pan fo’r cymorth yn cael ei ddarparu i ofalwr sy’n oedolyn, ar y gofalwr hwnnw;
(b)pan fo’r cymorth yn cael ei ddarparu i ofalwr sy’n blentyn, ar oedolyn sydd â chyfrifoldeb rhiant dros y gofalwr hwnnw;
ond mae hyn yn ddarostyngedig i is-adran (5).
(5)Pan fo anghenion gofalwr am gymorth yn cael eu diwallu drwy ddarparu gofal a chymorth i berson y mae’r gofalwr yn darparu, neu’n bwriadu darparu, gofal iddo, nid yw is-adran (4) yn gymwys; caniateir i ffi am ddarparu, neu drefnu i ddarparu, y cymorth hwnnw, neu am sefydlu’r trefniadau ar gyfer y cymorth hwnnw, gael ei gosod yn lle hynny—
(a)pan fo anghenion y gofalwr am gymorth yn cael eu diwallu drwy ddarparu gofal a chymorth i oedolyn, ar yr oedolyn hwnnw;
(b)pan fo anghenion y gofalwr am gymorth yn cael eu diwallu drwy ddarparu gofal a chymorth i blentyn, ar oedolyn sydd â chyfrifoldeb rhiant dros y plentyn hwnnw.
(1)Caiff rheoliadau wneud darpariaeth ar gyfer ac mewn cysylltiad ag arfer pŵer i osod ffi o dan adran 59.
(2)Caiff y rheoliadau (ymhlith pethau eraill) wneud darpariaeth am swm y ffi y caniateir ei gosod o dan adran 59(1); a chaiff y rheoliadau (gan ddibynnu ar adran 196(2)) wneud hynny drwy, er enghraifft—
(a)pennu uchafswm y caniateir ei osod am ofal a chymorth, neu (yn achos gofalwyr) gymorth, o fath penodedig neu gyfuniad penodedig o bethau o’r fath, neu fformiwla neu ddull i ddyfarnu’r uchafswm hwnnw;
(b)ei gwneud yn ofynnol i awdurdod lleol bennu ffi am ofal a chymorth, neu (yn achos gofalwyr) gymorth, o fath penodedig neu gyfuniad penodedig o bethau o’r fath drwy gyfeirio at gyfnod amser penodedig;
(c)pennu, yn achos ffi y cyfeiriwyd ati ym mharagraff (a), uchafswm y caniateir ei osod, neu fformiwla neu ddull i benderfynu’r uchafswm hwnnw.
(3)Caiff y rheoliadau (ymhlith pethau eraill) wneud darpariaeth am swm y ffi y caniateir ei gosod o dan adran 59(3); a chaiff y rheoliadau (gan ddibynnu ar adran 196(2)) wneud hynny, er enghraifft, drwy bennu uchafswm y caniateir ei osod am sefydlu trefniadau—
(a)mewn amgylchiadau penodedig, neu
(b)ar gyfer personau o ddisgrifiad penodedig.
Caiff rheoliadau ddatgymhwyso pŵer awdurdod lleol i osod ffi o dan adran 59(1) neu (3) (ac felly cânt ei gwneud yn ofynnol i awdurdod lleol ddiwallu anghenion o dan adrannau 35 i 45 yn rhad ac am ddim); a chaiff y rheoliadau (gan ddibynnu ar adran 196(2)) ei gwneud yn ofynnol i awdurdod lleol wneud hynny, er enghraifft, pan fo’r gofal a’r cymorth, neu (yn achos gofalwyr) y cymorth—
(a)o fath penodedig;
(b)yn cael ei ddarparu neu ei drefnu o dan amgylchiadau penodedig;
(c)yn cael ei ddarparu i bersonau o ddisgrifiad penodedig, neu’n cael ei drefnu ar eu cyfer;
(d)yn cael ei ddarparu neu ei drefnu am gyfnod penodedig yn unig.
(1)Mae’r adran hon yn gymwys mewn perthynas â pherson y mae awdurdod lleol yn credu y byddai’n gosod ffi arno o dan adran 59, pe bai’n diwallu anghenion person am ofal a chymorth neu anghenion gofalwr am gymorth.
(2)Rhaid i’r awdurdod lleol asesu lefel adnoddau ariannol y person er mwyn dyfarnu a fyddai’n rhesymol ymarferol i’r person dalu’r ffi safonol (ond mae hynny’n ddarostyngedig i adran 65).
(3)Yn y Rhan hon ystyr “ffi safonol” yw’r swm y byddai awdurdod lleol yn ei godi o dan adran 59 pe na châi unrhyw ddyfarniad ei wneud o dan adran 66 ynghylch gallu person i dalu’r swm hwnnw.
(4)Cyfeirir at asesiad o dan yr adran hon yn y Ddeddf hon fel “asesiad ariannol”.
(1)Rhaid i reoliadau wneud darpariaeth ar gyfer cynnal asesiadau ariannol ac mewn perthynas â’u cynnal.
(2)Rhaid i’r rheoliadau wneud darpariaeth ar gyfer—
(a)cyfrifo incwm;
(b)cyfrifo cyfalaf.
(3)Caiff y rheoliadau wneud darpariaeth hefyd ar gyfer y materion canlynol (ymhlith materion eraill)—
(a)trin, neu beidio â thrin, symiau o fath penodedig fel incwm neu fel cyfalaf;
(b)achosion neu amgylchiadau lle y mae person i’w drin fel un a chanddo adnoddau ariannol sy’n uwch na lefel benodedig (a’r rhain yn achosion neu’n amgylchiadau a all gynnwys, er enghraifft, achosion lle y mae’r person sy’n cael ei asesu wedi methu â darparu i’r awdurdod lleol, pan ofynnwyd iddo wneud hynny, wybodaeth neu ddogfennau sydd ym meddiant y person neu o dan ei reolaeth);
(c)achosion neu amgylchiadau lle y mae’n rhaid neu y caniateir i asesiad ariannol newydd gael ei gynnal.
Caiff rheoliadau wneud darpariaeth am amgylchiadau lle nad yw’n ofynnol i awdurdod lleol (er gwaethaf adran 63) gynnal asesiad ariannol.
(1)Pan fo awdurdod lleol wedi cynnal asesiad ariannol—
(a)rhaid i’r awdurdod ddyfarnu, yng ngoleuni’r asesiad, a fyddai’n rhesymol ymarferol i’r person a aseswyd dalu’r ffi safonol am y gofal a’r cymorth neu (yn achos gofalwyr) y cymorth y byddai ffi’n cael ei gosod arno mewn cysylltiad â hwy neu ef, a
(b)os yw’r awdurdod yn dyfarnu na fyddai’n rhesymol ymarferol i’r person a aseswyd dalu’r ffi safonol, rhaid i’r awdurdod ddyfarnu’r swm (os oes un) y byddai’n rhesymol ymarferol i’r person hwnnw ei dalu am y gofal a’r cymorth hwnnw neu’r cymorth hwnnw.
(2)Yn yr adran hon ystyr “y person a aseswyd” yw’r person y mae ei adnoddau ariannol wedi eu hasesu o dan adran 63.
(3)Rhaid i reoliadau wneud darpariaeth am wneud dyfarniadau o dan is-adran (1).
(4)Rhaid i’r rheoliadau ei gwneud yn ofynnol i awdurdod lleol benderfynu, mewn achos lle y mae adnoddau ariannol person (p’un ai incwm, cyfalaf, neu gyfuniad o’r ddau) yn uwch na lefel benodedig, y byddai’n rhesymol ymarferol i’r person hwnnw dalu’r ffi safonol.
(5)Cyfeirir at y lefel a bennir at ddibenion is-adran (4) yn y Ddeddf hon fel “y terfyn ariannol”.
(6)Caiff y rheoliadau ei gwneud yn ofynnol i awdurdod lleol ddyfarnu na fyddai’n rhesymol ymarferol i’r person a aseswyd dalu unrhyw swm am y gofal a’r cymorth neu (yn achos gofalwyr) y cymorth a fyddai’n lleihau incwm neu gyfalaf y person islaw lefelau penodedig; a chaiff y rheoliadau, (gan ddibynnu ar adran 196(2)) bennu lefelau gwahanol—
(a)ar gyfer incwm ac ar gyfer cyfalaf,
(b)ar gyfer amgylchiadau gwahanol, ac
(c)ar gyfer disgrifiadau gwahanol o bersonau.
(7)Caiff y rheoliadau wneud darpariaeth hefyd (ymhlith pethau eraill) am achosion neu amgylchiadau lle y mae’n rhaid i awdurdod lleol, neu lle y caiff, ddisodli dyfarniad â dyfarniad newydd.
(8)Mae dyfarniad o dan is-adran (1) yn cael effaith o ddyddiad y mae’r awdurdod lleol yn barnu ei fod yn rhesymol (a chaniateir iddo fod yn ddyddiad cyn yr un y gwnaed y dyfarniad arno); ond mae hynny’n ddarostyngedig i unrhyw ddarpariaeth a wneir mewn rheoliadau o dan is-adran (9).
(9)Caiff rheoliadau wneud darpariaeth ynglŷn â’r dyddiad y mae dyfarniad o dan is-adran (1) i gael effaith ohono (a chaiff gynnwys darpariaeth i ddyfarniad gael effaith o ddyddiad cyn yr un pan gafodd ei wneud).
(10)Pan fo dyfarniad yn disodli dyfarniad sy’n bodoli eisoes, mae’r dyfarniad sy’n bodoli eisoes yn parhau i gael effaith hyd nes y bydd y dyfarniad newydd yn cael effaith.
(11)At ddibenion is-adran (10), mae dyfarniad yn disodli dyfarniad sy’n bodoli eisoes os yw’n ymwneud â’r un person a’r un gofal a chymorth neu (yn achos gofalwyr) yr un cymorth.
(1)Rhaid i awdurdod lleol roi effaith i ddyfarniad o dan adran 66 wrth osod ffioedd o dan adran 59.
(2)Ond caiff rheoliadau wneud darpariaeth ynghylch amgylchiadau lle nad yw’r ddyletswydd o dan is-adran (1) yn gymwys.
(1)Caiff rheoliadau bennu ym mha achosion neu o dan ba amgylchiadau neu amodau y caiff awdurdod lleol, neu y mae’n rhaid i awdurdod lleol, ymrwymo i gytundeb ar daliadau gohiriedig gyda pherson y mae’n ofynnol iddo (neu y mae’n mynd i fod yn ofynnol iddo) dalu ffi o dan adran 59.
(2)Mae cytundeb ar daliad gohiriedig yn gytundeb—
(a)y mae’r awdurdod lleol yn cytuno odano i beidio â’i gwneud yn ofynnol i swm gofynnol y person gael ei dalu tan yr amser sy’n cael ei bennu yn y rheoliadau neu ei ddyfarnu’n unol â hwy, a
(b)y mae’r person yn cytuno odano i roi i’r awdurdod lleol arwystl dros fuddiant y person yn ei gartref i sicrhau bod swm gofynnol y person yn cael ei dalu.
(3)Swm gofynnol y person yw’r hyn o’r ffi y mae’n ofynnol i’r person (neu y mae’n mynd i fod yn ofynnol iddo) ei dalu o dan adran 59 ag a bennir yn y rheoliadau neu a ddyfernir yn unol â hwy.
(4)Caiff y rheoliadau ei gwneud yn ofynnol neu ganiatáu i’r awdurdod lleol godi—
(a)llog ar swm gofynnol y person;
(b)unrhyw swm cysylltiedig â chostau gweinyddol yr awdurdod lleol a bennir yn y rheoliadau neu a ddyfernir yn unol â hwy;
(c)llog ar swm a godir o dan baragraff (b).
(5)Caiff y rheoliadau ddarparu bod y llog y cyfeiriwyd ato yn is-adran (4)(a) i’w godi drwy gyfrwng rhwymedigaeth yn y cytundeb ar daliad gohiriedig ac i’w drin yn yr un ffordd â swm gofynnol y person.
(6)Caiff y rheoliadau—
(a)pennu costau sydd, neu nad ydynt, i’w hystyried yn gostau gweinyddol at ddibenion is-adran (4)(b);
(b)darparu bod swm y cyfeiriwyd ato yn is-adran (4)(b) neu fod llog y cyfeiriwyd ato yn is-adran (4)(c) i’w godi drwy gyfrwng rhwymedigaeth yn y cytundeb ar daliad gohiriedig ac i’w drin yn yr un ffordd â swm gofynnol y person.
(7)Ni chaiff yr awdurdod lleol godi llog o dan reoliadau a wneir o dan is-adran (4) yn ôl cyfradd sy’n uwch na’r gyfradd a bennir yn y rheoliadau neu a ddyfernir yn unol â hwy.
(8)Rhaid i’r rheoliadau wneud darpariaeth ynghylch hyd y cytundeb ac ar gyfer ei derfynu gan y naill barti neu’r llall; rhaid i’r rheoliadau, ymhlith pethau eraill, alluogi’r person i’w derfynu a therfynu’r arwystl y mae’n rhoi effaith iddo drwy—
(a)hysbysu’r awdurdod lleol, a
(b)talu i’r awdurdod y swm llawn y mae’r person yn atebol i’w dalu mewn cysylltiad â swm gofynnol y person ac unrhyw swm a godir o dan reoliadau a wneir yn rhinwedd is-adran (4).
(9)Caiff y rheoliadau wneud darpariaeth am hawliau a rhwymedigaethau’r awdurdod lleol a’r person pan fo’r person yn gwaredu’r buddiant y mae’r cytundeb yn ymwneud ag ef ac yn caffael buddiant mewn eiddo arall yng Nghymru neu Loegr; caiff y rheoliadau, er enghraifft, wneud darpariaeth—
(a)i’r awdurdod lleol beidio â’i gwneud yn ofynnol i’r symiau y cyfeiriwyd atynt yn is-adran (8)(b) gael eu talu tan yr amser a bennir yn y rheoliadau neu a ddyfernir yn unol â hwy, a
(b)i’r person roi i’r awdurdod lleol arwystl dros ei fuddiant yn yr eiddo arall.
(10)Mae cyfeiriad at gartref person yn gyfeiriad at yr eiddo y mae’r person yn ei feddiannu fel ei unig neu brif breswylfa; ac mae cyfeiriad at fuddiant person mewn eiddo yn gyfeiriad at fuddiant cyfreithiol neu lesiannol y person yn yr eiddo hwnnw.
(11)Caiff rheoliadau gymhwyso’r adran hon, gydag addasiadau neu hebddynt, er mwyn galluogi person i gytuno i roi arwystl dros fuddiant y person mewn eiddo yng Nghymru neu Loegr yr oedd yn arfer ei ddefnyddio fel ei unig neu brif breswylfa.