341.O dan adran 54 o Ddeddf 2000 mae’n ofynnol i brif gyngor, awdurdod tân ac achub neu awdurdod Parc Cenedlaethol yng Nghymru (ond nid cyngor cymuned) sefydlu pwyllgor safonau.
342.Swyddogaethau cyffredinol pwyllgor safonau o dan adran 54(1) o Ddeddf 2000 yw hybu a chynnal safonau ymddygiad uchel gan aelodau ac aelodau cyfetholedig awdurdod perthnasol a’u cynorthwyo i ufuddhau i’r cod ymddygiad.
343.Yn ogystal â’r swyddogaeth newydd a osodir gan adran 62(3) o’r Ddeddf, mae gan bwyllgor safonau hefyd swyddogaethau penodol o dan adran 54(2) o Ddeddf 2000, sef:
cynghori’r awdurdod ar fabwysiadu neu ddiwygio cod ymddygiad;
monitro’r ffordd y mae’r cod ymddygiad yn gweithredu; a
cynnig cyngor neu ddarparu neu drefnu hyfforddiant ar y cod ymddygiad i aelodau’r awdurdod.
344.Mae adran 56(1) o Ddeddf 2000 yn darparu bod pwyllgor safonau prif gyngor (neu is-bwyllgor a sefydlir i’r diben hwnnw) hefyd yn arfer y swyddogaethau hyn mewn perthynas ag aelodau cynghorau cymuned yn ei ardal.
345.Mae adran 63 o’r Ddeddf yn mewnosod adran 56B newydd yn Neddf 2000, sy’n gosod gofyniad ar bwyllgor safonau i lunio adroddiad blynyddol i’r awdurdod o dan sylw. Yn achos prif gyngor, mae’r gofyniad i adrodd i’r awdurdod yn y cyd-destun hwn yn cynnwys unrhyw gynghorau cymuned yn ei ardal.
346.Rhaid i’r adroddiad:
disgrifio’r ffordd y mae’r pwyllgor wedi cyflawni ei swyddogaethau yn ystod y flwyddyn ariannol flaenorol;
cynnwys crynodeb o adroddiadau ac argymhellion a wnaed neu a gyfeiriwyd at y pwyllgor gan Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru yn ymwneud ag ymchwilio i achosion honedig o dorri cod ymddygiad yr aelodau, ac unrhyw gamau a gymerodd y pwyllgor wedi hynny;
cynnwys crynodeb o’r hysbysiadau a roddwyd i’r pwyllgor gan Banel Dyfarnu Cymru yn ymwneud â phenderfyniadau’r Panel ar achosion posibl o dorri cod ymddygiad yr aelodau; ac
yn achos prif gyngor, cynnwys asesiad y pwyllgor o’r ffordd y mae arweinwyr grwpiau gwleidyddol wedi cydymffurfio â’r ddyletswydd newydd o dan adran 52A o Ddeddf 2000 (a fewnosodir gan adran 62 o’r Ddeddf) i hybu safonau ymddygiad uchel.
347.Bwriedir i’r gofyniad i lunio adroddiad blynyddol sicrhau bod dull rheolaidd a chyson ar waith i adrodd ar safonau ymddygiad aelodau awdurdodau perthnasol yng Nghymru a’u hystyried. Bwriedir i hyn helpu i hybu perchnogaeth leol a chydgyfrifoldeb ar ran aelodau am sicrhau safonau ymddygiad yn eu hawdurdod. I’r perwyl hwn, mae adran 56B yn gosod rhwymedigaeth ar awdurdod perthnasol i ystyried yr adroddiad ac unrhyw argymhellion gan ei bwyllgor safonau o fewn tri mis o’u cael. Bydd ystyriaeth yr awdurdod o adroddiad ar gofnod i’r cyhoedd yn sgil ei chyhoeddi yng nghofnodion y cyngor.