Adran 4 – Egwyddorion rheoli cynaliadwy ar adnoddau naturiol
21.Mae adran 4 yn sefydlu’r egwyddorion sy’n pennu sut yr eir ati i reoli adnoddau naturiol mewn modd cynaliadwy. Mae’r egwyddorion yn ategu ei gilydd ac yn cysylltu â’i gilydd, ac nid ydynt wedi’u rhestru yn ôl trefn blaenoriaeth.
22.Mae paragraff (a) yn darparu ar gyfer addasu i amgylchiadau wrth wneud penderfyniadau. Mae hyn yn cynnwys cynhyrchu gwybodaeth newydd a cheisio lleihau unrhyw ansicrwydd, gan ganiatáu i’r sawl sy’n gwneud penderfyniadau ragweld newid a darparu ar ei gyfer.
23.Mae’n ofynnol ystyried y raddfa ofodol yn ôl paragraff (b). Mae hyn yn cynnwys ystyried y lefel ofodol leol, ranbarthol neu genedlaethol briodol er mwyn ymateb i faterion neu ddarparu cyfleoedd. Er enghraifft, mae’r cysylltiadau rhwng dŵr daear, dŵr wyneb a glawiad o fewn dalgylch afon yn golygu y gall effeithiau ar unrhyw un ohonynt effeithio ar brosesau hydrolegol yn y dalgylch a’r manteision sy’n gysylltiedig â’r prosesau hyn, fel darparu dŵr glân.
24.Mae’n ofynnol gweithio â sectorau priodol o gymdeithas yn ôl paragraffau (c), (d) ac (e). Dylid gwneud penderfyniadau gan ystyried y dystiolaeth a’r wybodaeth a gasglwyd gan randdeiliaid perthnasol a chan wahanol sectorau o gymdeithas, gan gynnwys, er enghraifft, gymunedau lleol a’r cyhoedd. Nid dim ond cyfeiriad at dystiolaeth wyddonol yw’r term “tystiolaeth” yn y cyd-destun hwn, ac mae’n cynnwys gwybodaeth leol yn ogystal â data empirig a thystiolaeth wyddonol.
25.Yn ôl paragraff (f) mae’n ofynnol nodi ac ystyried y manteision a ddarperir gan ein hadnoddau naturiol a’n ecosystemau, yn ogystal â gwerth cynhenid yr ecosystemau a’r adnoddau hynny, sef gwerth adnoddau naturiol ac ecosystemau er eu mwyn eu hunain. Dylid ystyried pob mantais (neu wasanaeth) o ran darparu nwyddau, cefnogi, rheoli a diwylliant, fel y bo’n briodol. Rhoddir gwybodaeth am fanteision ym mharagraff 18. Er enghraifft, wrth reoli coedwigoedd, yn ogystal ag ystyried darparu coed, ystyrir gwasanaethau eraill fel storio carbon, darparu cynefinoedd neu weithgareddau hamdden. Mae angen rheoli coetiroedd dros dymor hir ac mae hynny’n golygu dewis rhywogaethau a lleoliad plannu coed yn ofalus fel y gellir manteisio i’r eithaf ar amrywiaeth o wasanaethau a manteision ecosystemau dros genhedlaeth neu ragor.
26.Mae’n ofynnol ystyried y canlyniadau tymor byr, tymor canolig a thymor hir yn ôl paragraff (g), gan gynnwys amseroedd oedi ac adborth i ecosystemau ymateb i ymyriadau. Er enghraifft, byddai’n rhaid i gynigion i gyflwyno gwlyptir newydd er mwyn helpu i leihau llygredd gwasgaredig o dir fferm ymgorffori’r amser a gymer i’r gwlyptir ddatblygu’r amodau bioffisegol angenrheidiol i reoli’r llygredd, ynghyd ag amrywioldeb llif y dŵr dros amser, wrth ddylunio a monitro’r gwlyptiroedd.
27.Mae paragraff (h) yn ei gwneud yn ofynnol cymryd camau a all atal niwed arwyddocaol i ecosystemau. Mae hyn yn cynnig dull ataliol o fewn egwyddorion rheoli cynaliadwy ar adnoddau naturiol.
28.Mae’n ofynnol ystyried agweddau penodol ar gydnerthedd ecosystem yn ôl paragraff (i). Nid yw’r rhestr hon yn ddiffiniad cyflawn, ond mae’n nodi, at ddiben y Rhan hon, yr agweddau allweddol ar ecosystemau cydnerth.
