Pennod 5 - Cyffredinol
Adran 82 - Rheoliadau ynghylch datgelu a defnyddio gwybodaeth
174.Mae adran 82 yn caniatáu ar gyfer rheoliadau ynghylch sut y caniateir i wybodaeth gael ei defnyddio a’i datgelu at ddibenion Rhan 2 neu at ddibenion eraill sy’n gysylltiedig ag addysg plentyn neu berson ifanc. Gall hyn gynnwys rheoliadau ynghylch personau ychwanegol y mae rhaid iddynt gael copïau o CDUau, ac achosion pan fydd rhaid darparu copïau o’r cynlluniau heb gydsyniad y plentyn, rhiant y plentyn neu’r person ifanc.
Adran 83 - Rhieni a phobl ifanc nad oes ganddynt alluedd
175.Mae adran 83 yn ei gwneud yn ofynnol i reoliadau gael eu gwneud i alluogi rhieni a phobl ifanc, nad oes ganddynt alluedd meddyliol ar adeg pan fydd ganddynt hawl i rywbeth o dan Ran 2 (e.e. i gael hysbysiad neu i wneud apêl), i gael eu cynrychioli gan berson priodol. Yn yr adran hon, mae cyfeiriad at fod heb alluedd yn gyfeiriad at y diffiniad o “lacking capacity” yn Neddf Galluedd Meddyliol 2005.
Adran 84 - Galluedd plant
176.Mae adran 84 yn darparu ar gyfer amgylchiadau pan na fo gan blentyn ddealltwriaeth a deallusrwydd digonol i ddeall dogfennau a ddarperir o dan Ran 2, neu’r hyn y mae’n ei olygu i arfer yr hawliau o dan y Rhan honno. Gallai hyn fod oherwydd bod y plentyn yn ifanc neu oherwydd resymau eraill, megis anhawster dysgu. Pan fo corff llywodraethu, awdurdod lleol neu gorff GIG yn ystyried nad oes gan blentyn y gallu i ddeall, a/neu pan fo’r Tribiwnlys wedi gwneud datganiad i’r perwyl hwnnw, nid yw’r dyletswyddau o dan y Ddeddf i ddarparu gwybodaeth i’r plentyn neu i’w hysbysu am benderfyniadau yn gymwys oni bai bod cyfaill achos wedi ei benodi ar gyfer y plentyn gan y Tribiwnlys neu fod y Tribiwnlys wedi datgan bod gan y plentyn alluedd. (Gweler adran 85(4) a (5) am effaith penodi cyfaill achos ar gyfer plentyn ar arfer hawliau’r plentyn hwnnw o dan Ran 2).
177.Ar yr un sail, mae’r adran hon yn datgymhwyso dyletswyddau i adolygu neu i ailystyried penderfyniadau neu CDUau neu i benderfynu pa un ai i gymryd drosodd CDU yn dilyn cais gan blentyn yr ystyrir nad oes ganddo’r galluedd i ddeall.
178.Pan fo corff llywodraethu ysgol a gynhelir yn ystyried bod gan blentyn y galluedd neu nad oes ganddo’r galluedd i ddeall, mae is-adran (6) yn galluogi’r plentyn neu riant y plentyn i ofyn i’r awdurdod lleol sy’n gyfrifol am y plentyn ailystyried y mater. Rhaid i’r awdurdod lleol benderfynu ar y mater wedyn. Pa un a wneir cais o’r fath ai peidio, os yw awdurdod lleol o farn wahanol i’r corff llywodraethu ar alluedd plentyn penodol, barn yr awdurdod lleol sy’n drech, ar yr amod bod yr awdurdod wedi rhoi gwybod i’r corff llywodraethu am ei farn (is-adran (2) ynghyd ag is-adran (3)(a) ac is-adran (4)). Yn ogystal, gellir ceisio datganiad gan y Tribiwnlys fod gan blentyn y galluedd i ddeall neu nad oes ganddo’r galluedd i ddeall (gweler adran 71(2)).
Adran 85 - Cyfeillion achos ar gyfer plant nad oes ganddynt alluedd
179.Mae adran 85 yn darparu ar gyfer penodi (neu ddiswyddo) “cyfaill achos” drwy orchymyn gan y Tribiwnlys, pan na fo gan y plentyn y galluedd i gynnal apelau, i wneud penderfyniadau mewn cysylltiad â hawliau a roddir gan y Ddeddf, neu i ddeall gwybodaeth neu ddogfennau a anfonir ato.
180.Mae cyfaill achos yn gallu cynrychioli a chefnogi’r plentyn, gwneud penderfyniadau ar ei ran ac arfer hawliau’r plentyn o dan y Ddeddf. Rhaid i’r cyfaill achos, ymhlith pethau eraill, weithredu’n deg ac yn gymwys ac er budd y plentyn (is-adran (6)).
181.Bydd rheoliadau a wneir o dan yr adran hon yn caniatáu i Weinidogion Cymru ddarparu rhagor o fanylion o ran sut y gellid defnyddio cyfeillion achos i gefnogi hawliau plant. Bydd cael cyfaill achos yn caniatáu i blant nad ydynt, er enghraifft, yn cael cymorth gan eu rhiant i ddwyn apêl neu i arfer hawliau eraill o dan y Ddeddf.
Cyrsiau addysg uwch a ddarperir gan sefydliadau addysg bellach
Adran 86 – Myfyrwyr mewn sefydliadau addysg bellach sy’n dilyn cyrsiau addysg uwch
182.Mae swyddogaethau amrywiol awdurdodau lleol a chyrff llywodraethu sefydliadau addysg bellach yn Rhan 2 yn ymwneud â phobl ifanc sydd wedi ymrestru’n fyfyrwyr mewn sefydliad addysg bellach. Mae adran 86 yn darparu nad yw myfyriwr ymrestredig sy’n dilyn cwrs addysg uwch a ddarperir gan y sefydliad addysg bellach i gael ei drin fel pe bai wedi ymrestru’n fyfyriwr yn y sefydliad addysg bellach at ddibenion Rhan 2. Fodd bynnag, os yw myfyriwr ymrestredig yn cael addysg uwch ac addysg (a ddiffinnir yn adran 99 i beidio â chynnwys addysg uwch) neu hyfforddiant gan y sefydliad addysg bellach, dim ond mewn perthynas â’r addysg uwch ac nid ar gyfer yr addysg neu hyfforddiant arall y mae’r myfyriwr yn fyfyriwr addysg uwch (is-adran (4)).
183.Effaith hyn yw nad yw swyddogaethau awdurdodau lleol a chyrff llywodraethu sefydliadau addysg bellach sy’n ymwneud â myfyrwyr ymrestredig yn gymwys i fyfyrwyr i’r graddau y maent yn fyfyrwyr addysg uwch. Er enghraifft, nid yw corff llywodraethu sefydliad addysg bellach o dan ddyletswydd i benderfynu (yn adran 11) a oes gan fyfyriwr ADY os nad yw ond yn darparu addysg uwch ar ei gyfer. Mae cwrs addysg uwch yn gwrs o unrhyw ddisgrifiad a grybwyllir yn Atodlen 6 i Ddeddf Diwygio Addysg 1988.
Adran 87 - Cymhwyso darpariaethau ailystyried i ddisgyblion a myfyrwyr sy’n preswylio yn Lloegr
184.Mae’r adran hon yn cymhwyso, gydag addasiadau, swyddogaethau penodol awdurdodau lleol o dan y Ddeddf i blant a phobl ifanc sydd yn ardal awdurdod lleol yn Lloegr ond sy’n mynychu ysgol a gynhelir yng Nghymru. Mae’r Ddeddf yn rhoi swyddogaethau i awdurdodau lleol i ystyried penderfyniadau gan gyrff llywodraethu ysgolion a gynhelir a chynlluniau a gynhelir ganddynt, mewn cysylltiad â disgyblion yn eu hardal (gweler, er enghraifft, adran 26). Mae hawliau apelio yn erbyn y penderfyniadau hynny gan yr awdurdod lleol, yn hytrach na phenderfyniadau’r corff llywodraethu (gweler adran 70). Fodd bynnag, mae’n bosibl bod disgyblion cofrestredig yn yr ysgol yn ardal awdurdod lleol yn Lloegr. Er mwyn sicrhau bod dysgwyr o’r fath sy’n preswylio yn Lloegr yn gallu herio penderfyniadau ysgolion mewn perthynas ag ADY, mae’r adran hon yn cymhwyso, gydag addasiadau, yr adrannau sy’n gysylltiedig ag ailystyried penderfyniadau cyrff llywodraethu ysgolion gan awdurdodau lleol.
185.Yn unol â hynny, yr awdurdod lleol sy’n cynnal yr ysgol yng Nghymru y mae’r plentyn neu’r person ifanc sy’n preswylio yn Lloegr yn ei mynychu sy’n gyfrifol am ailystyried penderfyniadau ynghylch ADY (yn unol ag adran 26), ailystyried CDUau y corff llywodraethu (yn unol ag adran 27), ac ailystyried penderfyniadau’r corff llywodraethu i beidio â chynnal CDUau (yn unol ag adran 32). Mae rhai gwahaniaethau yng nghymhwysiad y darpariaethau hyn o ran yr hyn y caiff yr awdurdod lleol sy’n cynnal ei wneud, sy’n adlewyrchu bod awdurdod lleol yn Lloegr sydd â chyfrifoldebau o dan Ddeddf Plant a Theuluoedd 2014 mewn perthynas ag anghenion addysgol arbennig. Er enghraifft, ni chaiff yr awdurdod lleol ond gyfarwyddo’r corff llywodraethu i gynnal neu i lunio a chynnal CDU – ni all gynnal y CDU ei hun na chymryd drosodd y cyfrifoldeb amdano. Yn ogystal, nid yw’n ofynnol i’r awdurdod lleol lunio CDU neu gyfarwyddo corff llywodraethu i wneud hynny pan fo wedi gofyn i’r awdurdod lleol perthnasol yn Lloegr gynnal asesiad o anghenion y plentyn neu’r person ifanc o dan adran 36 o Ddeddf Plant a Theuluoedd 2014 neu pan fo Cynllun Addysg, Iechyd a Gofal (Cynllun AIG) yn cael ei gynnal ar gyfer y plentyn neu’r person ifanc o dan y Ddeddf honno. Rhaid i drefniadau awdurdod lleol ar gyfer osgoi a datrys anghydfodau a gwasanaethau eirioli annibynnol fod ar gael hefyd i ddisgyblion o’r fath a hefyd i bobl ifanc yn ardal awdurdod lleol yn Lloegr sydd wedi ymrestru’n fyfyrwyr mewn sefydliad addysg bellach yn ardal yr awdurdod lleol yng Nghymru (is-adran (4)).
Adran 88 - Rhoi hysbysiad etc. o dan y Rhan hon
186.Pan fo Rhan 2 yn ei gwneud yn ofynnol i gorff llywodraethu neu awdurdod lleol roi dogfen i berson neu hysbysu person, neu pan fo’n awdurdodi corff llywodraethu neu awdurdod lleol i wneud hynny, caniateir iddo gael ei wneud drwy’r dulliau danfon a restrir yn yr adran hon. Dim ond pan fo’r person wedi nodi ei fod yn dymuno cael hysbysiadau neu ddogfennau yn electronig ac wedi darparu cyfeiriad addas y caiff hysbysiadau neu ddogfennau gael eu danfon yn electronig.
Adran 89 - Adolygu darpariaeth ddysgu ychwanegol yn Gymraeg
187.Mae adran 89 yn ei gwneud yn ofynnol i Weinidogion Cymru drefnu adolygiadau o ddigonolrwydd darpariaeth ddysgu ychwanegol yn Gymraeg ac adroddiadau arno. Rhaid cyhoeddi’r adroddiad cyntaf cyn 1 Medi yn y bumed flwyddyn yn dilyn cychwyn drwy orchymyn unrhyw ddarpariaeth yn Rhan 2, ac ar ôl hynny, cyn 1 Medi yn y bumed flwyddyn yn dilyn y flwyddyn ddiwethaf yr oedd yn ofynnol cyhoeddi adroddiad ynddi.
Adran 90 - Pŵer i ddiwygio dyletswyddau i sicrhau darpariaeth ddysgu ychwanegol yn Gymraeg
188.Mae adran 90 yn darparu i Weinidogion Cymru bŵer i wneud rheoliadau sy’n dileu’r geiriau “gymryd pob cam rhesymol i” o’r darpariaethau hynny yn y Ddeddf (a restrir yn is-adran (1)) sy’n ymwneud â sicrhau darpariaeth ddysgu ychwanegol yn Gymraeg neu’n darparu yn y darpariaethau hynny nad yw’r geiriau “gymryd pob cam rhesymol i” yn gymwys mwyach mewn perthynas â chyrff rhagnodedig penodol neu at ddiben rhagnodedig, neu at ddiben rhagnodedig mewn perthynas â chorff rhagnodedig. Effaith dileu’r geiriau yw bod y ddyletswydd o dan sylw yn newid o fod yn ddyletswydd i gymryd pob cam rhesymol i sicrhau bod y ddarpariaeth ddysgu ychwanegol yn cael ei darparu yn Gymraeg i berson i dyletswydd i sicrhau y caiff ei darparu yn Gymraeg.
189.Mae adran 90 hefyd yn darparu i Weinidogion Cymru y pŵer i hepgor adran 89 (h.y. y ddyletswydd i drefnu adolygiadau o ddigonolrwydd darpariaeth ddysgu ychwanegol yn Gymraeg) os yw’r geiriau “gymryd pob cam rhesymol i” wedi eu dileu o’r holl ddarpariaethau a restrir yn is-adran (2). Mae’r adran hon yn cysylltu ag adran 89 oherwydd canlyniad yr adolygiadau fydd ystyriaeth berthnasol yn y penderfyniad i arfer y pŵer hwn i wneud rheoliadau.
